Błędnik, znany również jako narząd przedsionkowy, to niewielka struktura ucha wewnętrznego, która pełni kluczową rolę w utrzymaniu równowagi, orientacji w przestrzeni i koordynacji ruchów naszego ciała, również istotna dla procesu słyszenia. Błędnik odpowiada za wykrywanie przyspieszenia, ruchu oraz zmiany pozycji ciała (rejestruje zmiany w położeniu i prędkości naszej głowy), a także koordynację wzrokowo-ruchową (skupienie wzroku na określonym punkcie, gdy poruszamy głową lub ciałem).

Przyjrzymy się bliżej temu fascynującemu narządowi i jego działaniu.

Anatomia Błędnika

Błędnik stanowi część ucha wewnętrznego. Wyróżniamy błędnik kostny oraz znajdujący się w jego wnętrzu błędnik błoniasty, rodzaj zawiłego kształtu woreczka wypełnionego płynem (śródchłonką). Błędnik zawiera struktury odpowiedzialne za utrzymanie równowagi (przedsionek i kanały półkoliste) oraz za prawidłowy odbiór bodźców słuchowych (ślimak). Każdy ruch głowy powoduje przesunięcie śródchłonki, które jest rejestrowane przez komórki zmysłowe, a następnie przekazywane do ośrodkowego układu nerwowego, umożliwiając nam interpretację informacji o naszej pozycji i ruchu.

„Należy podkreślić, że błędnik nie jest jedynym narządem odpowiedzialnym za naszą stabilną postawę. Mówimy raczej o układzie równowagi, który wymaga współpracy kilku narządów i zmysłów, m. in. wspomnianego błędnika. Kolejną składową jest narząd wzroku. Ruchy gałek ocznych kontrolują utrzymanie prawidłowego obrazu podczas ruchu. Ostatnią składową układu równowagi jest zmysł czucia głębokiego, za co odpowiadają propioceptory, czyli receptory znajdujące się w całym ciele, odbierające informacje o napinaniu, rozciąganiu, ucisku w mięśniach, powięziach czy torebkach stawowych. Informacje te przekazywane są do odpowiednich ośrodków w mózgu, gdzie ulegają integracji i analizie.” – mówi lek. Lucyna Karpiesz, audiolog i foniatra z Mazowieckiego Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS.

Zaburzenia błędnika: przyczyny i objawy

Przyczyny zaburzeń błędnika są różne. Należą do nich m.in. urazy głowy, infekcje, problemy neurologiczne, problemy krążeniowe czy nawet stres, który może prowadzić do nasilenia objawów zaburzeń błędnika.

Objawy zaburzeń błędnika mogą być różnorodne, ale najczęściej obejmują zawroty głowy, problemy z równowagą, nudności, wymioty, trudności z koncentracją wzroku, oczopląs (niezależne od woli drgające ruchy gałek ocznych), ataksję (brak koordynacji ruchów mięśniowych), uszkodzenia nerwów obwodowych.

Zaburzenia równowagi bez zawrotów głowy

Nie zawsze zaburzenia błędnika objawiają się zawrotami głowy. Niektórzy pacjenci doświadczają jedynie problemów z utrzymaniem równowagi. Mogą u nich występować m in. ataksja, zespół przewlekłego zmęczenia, starzenie się, choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Parkinsona lub stwardnienie rozsiane), choroby ucha wewnętrznego, problemy z układem sercowo-naczyniowym (np. niskie ciśnienie krwi). Podobne objawy obserwuje się w przypadku zaburzeń błędnika u osób starszych. Z wiekiem błędnik staje się mniej sprawny, co może prowadzić do problemów z równowagą. – zaznacza lek. Lucyna Karpiesz, audiolog i foniatra z Mazowieckiego Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS.

Zaburzenia błędnika u dzieci

Chociaż zaburzenia błędnika są częstsze u dorosłych, niemowlęta i małe dzieci również mogą cierpieć na te schorzenia. U małych dzieci trudno jest rozpoznać objawy, dlatego rodzice powinni być czujni i zwracać uwagę na zachowanie swoich pociech. Przyczyną zawrotów głowy u najmłodszych dzieci może być:

– łagodny napadowy kręcz karku niemowląt

– łagodne pozycyjne lub napadowe zawroty głowy

– zaburzenia błędnika naczyniowego

– infekcje ucha wewnętrznego

– migrena

– padaczka

– choroba lokomocyjna

– guzy i wady mózgu (tylna jama)

– rodzinne predyspozycje genetyczne.

Zaburzenia błędnika podczas ciąży

Ciąża to okres, w którym organizm kobiety przechodzi wiele zmian, a także może wystąpić zwiększone ryzyko zaburzeń błędnika. Hormonalne zmiany i zmiana środka ciężkości ciała mogą powodować zaburzenia równowagi i zawroty głowy.

Choroby błędnika

Do charakterystycznych schorzeń błędnika zalicza się m. in.:

– zawroty głowy typu vertigo (złudzenie ruchu, zwykle wirowego; mogą być odczuwane jako złudzenie ruchu własnego ciała względem otoczenia lub ruchu samego otoczenia)

– zapalenie błędnika (powikłanie przewlekłego zapalenia ucha środkowego)

– stan zapalny nerwu przedsionkowo- ślimakowego

– zespół Meniere’a (napadowe zawroty głowy i zaburzenia równowagi, połączone z nudnościami i wymiotami oraz szumy uszne; z każdym kolejnym atakiem dochodzi również do stopniowej utraty słuchu)

– choroba lokomocyjna

Do jakiego lekarza należy się udać?

Jeśli doświadczasz objawów sugerujących problemy z błędnikiem, powinieneś zostać skierowany do specjalisty – otolaryngologa lub neurologa. Gwałtowne wystąpienie nasilonych objawów zapalenia błędnika wymaga zgłoszenia się na SOR.

Badania Błędnika

Diagnostyka zaburzeń błędnika jest kluczowa dla prawidłowego leczenia. W trakcie diagnostyki wykonywany jest szereg badań sprawdzających prawidłową funkcję błędnika i narządu słuchu, m.in.:

– videonystagmografia (VNG): badanie ruchu gałek ocznych w spoczynku i różnych położeniach ciała wykonywane z użyciem videogogli z wmontowaną kamerą do rejestracji ruchu gałek ocznych

– elektronystagmografia (ENG): badanie ruchów gałek ocznych dzięki wykorzystaniu pomiaru potencjału rogówkowo-siatkówkowego

– vHIT (video Head Impulse Test; test pchnięcia głową): badanie polegające na wykonywaniu przez lekarza energicznych ruchów głową pacjenta, podczas gdy chory ma za zadanie skupienie wzroku na nosie badającego

– cVEMP i oVEMP- badanie miogennych przedsionkowych potencjałów wywołanych

– SHIFT OAE – rejestracja zmian przesunięcia w fazie odpowiedzi z otoemisji, pozwalające na wiarygodną i nieinwazyjną ocenę występowania wodniaka śródchłonki endolimfatycznej (np. przy chorobie Meniere’a).

– badanie audiometryczne: subiektywne badanie słuchu, pozwalające wykryć niedosłuch

Czy istnieje skuteczny lek na choroby błędnika?

Leczenie zaburzeń błędnika zależy od rodzaju schorzenia i zawsze powinno być dostosowane do konkretnej sytuacji pacjenta. Najczęściej stosuje się leczenie:

– objawowe, doraźne, mające na celu złagodzić lub usunąć odczuwane objawy (leki o działaniu przeciwzawrotowym, przeciwwymiotnym oraz leki uspokajające).

– farmakologiczne (podawanie leków do jamy bębenkowe)

– chirurgiczne przyczynowe (operacje ucha środkowego).

Istotna jest również rehabilitacja następstw uszkodzenia narządu przedsionkowego.

Zaburzenia błędnika to poważne schorzenia, które mogą znacząco wpłynąć na naszą jakość życia. Jeśli doświadczasz objawów sugerujących problemy z błędnikiem, nie zwlekaj – skonsultuj się z lekarzem. Dzięki odpowiedniej diagnozie i leczeniu, możesz odzyskać równowagę i cieszyć się zdrowym życiem.

Logopeda: Pomoc w trudnościach komunikacyjnych

Komunikacja jest fundamentalną umiejętnością, która kształtuje nasze relacje i wpływa na sukces w wielu aspektach życia. Dla niektórych osób płynna mowa i właściwa artykulacja mogą być jednak wyzwaniem. To tutaj na scenę wkracza logopeda, specjalista od nauki i korekty mowy.

Logopeda: Mistrz mowy
Logopeda, czasem nazywany terapeutą mowy, to ekspert zajmujący się diagnozowaniem i leczeniem zaburzeń mowy, artykulacji, fonologii i wielu innych aspektów związanych z komunikacją werbalną. W pracy z dziećmi, dorosłymi i osobami starszymi logopedzi pomagają w rozwijaniu umiejętności mówienia i komunikacji, co jest kluczowe dla sukcesu w edukacji, pracy i życiu codziennym.

Kiedy rodzic powinien zwrócić się o pomoc do logopedy?

„Odpowiedź na to pytanie jest prosta – gdy nie jesteśmy pewni, czy dziecko mówi prawidłowo, bądź zauważymy u niego problemy z wymową.” – mówi lek. Małgorzata Czajka-Jędrzejczak, audiolog i foniatra w trakcie specjalizacji z Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS.

Zwróćmy się o pomoc do logopedy, jeśli zauważymy:

1. Problemy z artykulacją: Jeśli mówienie jest niewyraźne lub trudne do zrozumienia, to znak, że warto skonsultować się z logopedą. Może to dotyczyć dzieci jak i dorosłych.
2. Problemy z rozwojem mowy dziecka: Jeśli Twoje dziecko nie osiąga kamieni milowych w rozwoju mowy (czterech kluczowych etapów, opisanych w dalszej części artykułu).
3. Zaburzenia jąkania: Jąkanie może być trudne do przezwyciężenia samodzielnie. Logopeda specjalizujący się w pracy z osobami jąkającymi się może pomóc poprawić płynność mowy.
4. Zaburzenia mowy powstałe na skutek chorób neurologicznych lub urazów. Logopeda może pomóc w procesie rehabilitacji.

Zaburzenia mowy u dzieci – na co rodzić powinien zwrócić uwagę

W rozwoju mowy wyodrębnia się cztery etapy:

1. melodii, który obejmuje okres między urodzeniem a 1 rokiem życia: około 2 miesiąca życia pojawia się tzw. głużenie (wydawanie niezamierzonych, długich, melodyjnych, dźwięków); pomiędzy 6. a 9. miesiącem występuje tzw. gaworzenie (świadome powtarzanie i naśladowanie dźwięków mowy).
2. wyrazu, występujący między 1 a 2 r. ż; to czas wypowiedzi jednowyrazowych; wtedy też następuje intensywny rozwój rozumienia mowy.
3. zdania, pomiędzy 2 a 3 rokiem życia; w trzecim roku życia dziecko posługuje się prostymi zdaniami oraz wymawia wszystkie samogłoski; czterolatek powinien opanować język na poziomie wystarczającym do komunikowania się w codziennych sytuacjach.
4. swoistej mowy dziecięcej, obejmujący okres od 3 do 7 roku życia dziecka; utrwalanie i doskonalenie nabytych umiejętności; dziecko powinno posługiwać się wszystkimi głoskami, wykazywać bogaty zasób słów oraz budować zdania poprawne pod względem gramatycznym.
   
   

„Przebieg rozwoju mowy u dzieci niekiedy wykazuje znaczne różnice – może przebiegać w różnym tempie, ale zawsze zachowane są kolejne etapy. Znajomość norm prawidłowego rozwoju, pozwala kontrolować nam postępy dziecka w tym obszarze. W razie wątpliwości warto skonsultować się ze specjalistą, by w porę skorygować potencjalne problemy” – mówi lek. Małgorzata Czajka-Jędrzejczak.

„Zaburzony rozwój mowy skutkuje trudnościami w nauce czytania i pisania, brakiem koncentracji, gorszą samooceną dziecka, co prowadzi do problemów w rozwoju społecznym i emocjonalnym.” – dodaje.

Nauka mowy z logopedą: pierwsze spotkanie
Pierwsze spotkanie z logopedą to okazja do oceny problemów z mową i ustalenia planu terapeutycznego. „Na pierwszą wizytę powinniśmy zabrać ze sobą książeczkę zdrowia dziecka, ponieważ bardzo ważne są informacje o: przebiegu ciąży (ewentualnych chorobach i przyjmowanych przez matkę lekach), ilości punktów uzyskanych w skali APGAR oraz wyniku przesiewowego badania słuchu noworodka” – mówi (nazwisko osoby do wstawienia) z Centrum Słuchu i Mowy Medincus.
Często pierwsza wizyta ma charakter diagnozy, która pozwala określić obszary, w których potrzebna jest pomoc. W trakcie kolejnych spotkań podejmowana jest praca nad korygowaniem wad wymowy i likwidowaniem zaburzeń komunikacji.
Logopedzi pracują również z osobami dotkniętymi afazją, dysfazją czy dyzartrią (zaburzeniami mowy o podłożu neurologicznym), w tym zajmują się także rehabilitacją mowy po wypadkach i urazach.

Emocje i pozytywna samoocena
W placówkach logopedzi prowadzą zajęcia indywidualne i grupowe. Terapia indywidualna ma na celu wypracowanie poprawności artykulacyjnej u dzieci, wspomaganie rozwoju szeroko rozumianych kompetencji językowych. Zajęcia grupowe ukierunkowane są w głównej mierze na stymulację percepcji słuchowej, poprzez usprawnianie funkcji mających wpływ na rozwój mowy – pamięci, koncentracji, percepcji słuchowej, wzrokowej, ruchowej. Duży nacisk kładziony jest na rozwijanie umiejętności poznawczych, koordynacji wzrokowo-ruchowej, umiejętności współpracy, radzenia sobie z trudnościami czy przestrzegania zasad obowiązujących w grupie. Ważnym elementem zajęć grupowych jest rozwijanie u pacjentów świadomości własnych emocji i praca nad pozytywną samooceną.

Logopeda z dojazdem do domu: wybór z rozsądkiem
W niektórych przypadkach można znaleźć logopedę oferującego sesje w domu. Jednak nie zawsze jest to najlepszy wybór, szczególnie gdy mamy wiele rozpraszających czynników wokół. Dla dzieci, zwłaszcza tych z trudnościami w koncentracji, sesje w spokojnym i profesjonalnym otoczeniu gabinetu logopedycznego mogą być bardziej efektywne.

Nowoczesne terapie
Skuteczne są również terapie, które w sposób pośredni wspomagają rozwój mowy. Jedną z nich jest Stymulacja Polimodalnej Percepcji Sensorycznej metodą Skarżyńskiego (SPPS-S). Ta autorska terapia ma zastosowanie w wielu różnych grupach zaburzeń, którym towarzyszą zaburzenia przetwarzania słuchowego. Stosowana jest z dużym powodzeniem u dzieci, u których występuje opóźniony rozwój mowy, zaburzenia głosu i artykulacji głosek, trudności w koncentracji uwagi, w czytaniu i pisaniu lub u których występuje jąkanie. Dzięki wykorzystaniu interaktywnych gier i zabaw z użyciem tabletu jest niezwykle przyjazna dla młodych pacjentów.

Lepiej mówić jąkając się niż milczeć płynnie
Jąkanie jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń mowy. Szacuje się, że występuje
u około 1% ludzi, czyli w Polsce może dotyczyć około 400 tys. osób. Jąkanie polega na przerywaniu toku mowy przez nieskoordynowane ruchy mięśni fonacyjnych, oddechowych i artykulacyjnych, czyli tych, biorących udział w tworzeniu dźwięków. Przyczyny jąkania są do dziś niewyjaśnione. Specjaliści wskazują między innymi na aspekty emocjonalne, neurologiczne, psychologiczne czy genetyczne.
Różnorodność czynników wpływających na powstawanie jąkania powoduje, że przed rozpoczęciem terapii, konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki. Na podstawie otrzymanych wyników opracowywany jest indywidualny program rehabilitacyjny. W terapii bardzo ważną rolę odgrywa nastawienie psychiczne. Wymaga od pacjenta wytrwałości i systematyczności oraz, co często najtrudniejsze, pokonania własnych lęków i otwarcia się na pełną współpracę z terapeutą. Paradoksalnie, by móc wyleczyć jąkanie trzeba je najpierw zaakceptować. Bo przecież lepiej mówić jąkając się niż milczeć płynnie.

Dorosły z logopedą: nigdy nie jest za późno
Często uważa się, że logopeda to specjalista przede wszystkim dla dzieci. Jednak warto zaznaczyć, że logopeda może pomóc również dorosłym. Jeśli masz problemy z wymową, artykulacją lub innymi aspektami komunikacji, nie należy się krępować i zwrócić o pomoc. Poprawa umiejętności komunikacyjnych może znacząco wpłynąć na jakość życia i sukces zawodowy.

Logopeda na Narodowy Fundusz Zdrowia: warto wiedzieć
Dobrą wiadomością jest to, że w niektórych przypadkach, terapia logopedyczna może być refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Warto skonsultować się z logopedą i zapytać o dostępność takiej opieki finansowanej publicznie.

Należy pamiętać, że logopeda to specjalista, który pomaga poprawić komunikację werbalną, niezależnie od wieku pacjenta. Jeśli masz trudności z mową, artykulacją, jąkaniem się lub innymi aspektami komunikacji, warto zwrócić się o wsparcie. Logopeda może pomóc w osiągnięciu płynnej i wyraźnej mowy, co ma wpływ na sukces w edukacji, pracy i życiu codziennym. Niezależnie od wieku, nauka mowy z logopedą może przynieść znaczące korzyści.