Migdałki, choć są niewielkie, odgrywają istotną rolę w zdrowiu naszych dzieci. Ich głównym zadaniem jest obrona organizmu przed mikroorganizmami wnikającymi ze środowiska zewnętrznego. Zrozumienie ich roli anatomicznej oraz potencjalnych problemów, takich jak powiększenie czy przerośnięcie, jest kluczowe dla rodziców.

Migdałki z punktu widzenia anatomicznego

Migdałki podniebienne są strukturami o różnej wielkości, często widocznymi po szerokim otwarciu ust po bokach gardła powyżej języka. Mogą być praktycznie niewidoczne, schowane w łukach gardłowych lub znacznie przerośnięte. Migdałek gardłowy, tzw. „trzeci migdał”, zlokalizowany jest wysoko za podniebieniem i za języczkiem, dlatego też nie jest widoczny podczas standardowego badania lekarskiego. Może być nieznacznie czy średnio przerośnięty, nie dający objawów, ale może również wypełniać szczelnie nosogardło powodując powstanie objawów niedrożności nosa oraz trąbek słuchowych.

Strukturalnie migdałki są skupiskami tkanki chłonnej, pełniącymi kluczową rolę w obronie organizmu przed drobnoustrojami, co jest szczególnie ważne u dzieci, które są bardziej narażone na infekcje. Gdy dochodzi do rozwoju infekcji górnych dróg oddechowych, migdałki mobilizują się do pracy i produkują limfocyty T i B, aby organizm mógł sobie szybciej poradzić z chorobą. Po powrocie do zdrowia migdałki kurczą się i wracają do swoich pierwotnych rozmiarów.

Dlaczego migdałek przerasta?

Większości infekcji w obrębie górnych dróg oddechowych towarzyszy odczynowe powiększenie się skupisk tkanki limfatycznej. Długotrwała stymulacja tkanki limfatycznej tej okolicy może powodować trwałe powiększenie migdałka. Dlatego najczęstszą przyczyną przerostu migdałka gardłowego są nawracające oraz przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych i jamy ustnej.

Jak stwierdzić, czy migdałek jest przerośnięty?

Jeżeli nasze dziecko oddycha przez otwarte usta, chrapie w nocy lub jego mowa jest nosowa – to powinniśmy zasięgnąć porady u lekarza otolaryngologa lub foniatry. Dysponują oni szeregiem mniej lub bardziej inwazyjnych metod dla właściwej oceny migdałka (badanie lusterkiem, bezpośrednia ocena palpacyjna, badanie endoskopem). Przerost migdałków podniebiennych i migdałka gardłowego może przebiegać bezobjawowo. U niektórych dzieci pojawiają się jednak wyjątkowo uciążliwe objawy:

1. Upośledzenie drożności nosa – dziecko będzie zgłaszało, że zdecydowanie trudniej oddycha mu się przez nos (dziecko ma uchylone i otwarte usta, pochrapuje w nocy, zwłaszcza w pozycji na wznak). W skrajnych przypadkach przerostu migdałka gardłowego dochodzi do prawie całkowitego wypełnienia nosogardła, wskutek czego dziecko ma stale otwarte usta, chrapie w każdej pozycji oraz cierpi na bezdechy nocne.
2. Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, katary o charakterze śluzowym i ropnym, ślinienie się. Spada odporność, bo upośledzone migdałki przestają produkować potrzebne do walki z chorobą przeciwciała.
3. Niedosłuch spowodowany uciskiem ujść gardłowych trąbek słuchowych poprzez rozrastający się migdałek (blokada naturalnej drogi upowietrznienia jam bębenkowych oraz ewakuacji powstającej tam wydzieliny). Jeśli stan taki trwa zbyt długo, zalegający w uchu środkowym płyn gęstnieje, prowadząc do pogłębiania się upośledzenia słuchu oraz stanowi podłoże do rozwoju łącznotkankowych zrostów, a zatem może dojść do zaburzeń rozwoju mowy oraz nieodwracalnego zniszczenia elementów ucha środkowego.

Leczenie

Postępowanie w przypadku przerostu migdałków może być zachowawcze, farmakologiczne lub operacyjne. Należy sprawdzić słuch dziecka, ponieważ wysiękowe zapalenie ucha środkowego, często towarzyszące przerostowi migdałków, przebiega początkowo bezobjawowo.

Czy wycięcie migdałków jest konieczne?

Jeśli migdałki nie powodują znaczących kłopotów, istnieją inne metody leczenia, takie jak antybiotyki czy terapie objawowe. Leczenie operacyjne należy rozważyć w przypadku nasilonych dolegliwości (upośledzona drożność nosa, bezdechy nocne, wysiękowe zapalenie ucha środkowego, niedosłuch). W każdym przypadku konieczna jest ocena lekarza otorynolaryngologa, a decyzję o leczeniu chirurgicznym podejmuje się po analizie przebiegu choroby i dotychczasowego leczenia.

Zabieg wycięcia migdałków

Operacja adenotomii (usunięcie migdałka gardłowego) oraz tonsillotomii (przycięcia migdałków bocznych) to jedne z częściej przeprowadzanych procedur chirurgicznych u dzieci. Migdałków podniebiennych u dzieci nie usuwa się całkowicie, a jedynie przycina, natomiast migdałek gardłowy powinien być usunięty w całości.

Zabieg odbywa się w znieczuleniu ogólnym (narkoza) i trwa około godziny. Ze względu na stres związany z narkozą, niektóre szpitale (np. Szpital Międzynarodowe Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS) pozwalają rodzicom na przebywanie z dzieckiem podczas podawania znieczulenia i przy wybudzaniu dziecka. Krwawienie podczas zabiegu jest zwykle krótkotrwałe i ustępuje samoistnie. W nosogardle pozostaje szybko gojąca się rana, niewymagająca zazwyczaj żadnego zaopatrzenia chirurgicznego (nie zakłada się szwów). W rzadkich przypadkach silnego krwawienia zakłada się specjalny opatrunek uciskowy na ranę po usuniętym migdałku.

Jeśli dodatkowo występują objawy wysiękowego zapalenia ucha środkowego, zakłada się dreny wentylacyjne. Ma to na celu usunięcie gęstego wysięku z jamy bębenkowej, prawidłowe upowietrzenie jamy bębenkowej oraz poprawę słuchu dziecka.

„Barierę ochronną zapewni organizmowi pozostawienie nawet niewielkiej części migdałków, dlatego nie należy obawiać się, iż po operacji dziecko stanie się całkowicie nieodporne na infekcje – mówi prof. Piotr H. Skarżyński, otorynolaryngolog, otolaryngolog dziecięcy, audiolog i foniatra – Podcięcie migdałków sprawia, że mały pacjent zaczyna rzadziej chorować, a ewentualne zachorowania są dla niego mniej intensywne i uciążliwe. Operacja podcięcia migdałków przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym. Po zabiegu, jeśli dziecko potrzebuje leków przeciwbólowych, można mu je podawać. Zalecane jest, aby po operacji pozostawić małego pacjenta na oddziale szpitalnym, pod opieką zespołu medycznego, przez jedną dobę, by dać mu czas na spokojne dojście do siebie, a przez następnych 5-7 dni pozwolić mu zostać w domu, z uwagi na podawany po operacji antybiotyk.”

Migdałki u dzieci są kluczowe dla układu odpornościowego, ale czasem mogą sprawiać problemy. Znając objawy oraz opcje leczenia, rodzice mogą skonsultować się z profesjonalistą i podjąć świadome decyzje dotyczące zdrowia swojego dziecka. Warto pamiętać, że każdy przypadek jest indywidualny, a diagnozę oraz plan leczenia powinien ustalić lekarz.

Pamiętajmy, że problemy z migdałkami występują również u osób dorosłych, powodując u nich niekiedy chrapanie oraz często nawracające anginy. Wycięcie migdałków pozwala na skuteczną obronę przed powtarzającymi się stale i mającymi negatywny wpływ na organizm dolegliwościami.

Należy udać się do specjalisty, gdy tylko zauważamy u siebie lub dziecka niepokojące objawy, gdyż każde zwlekanie może sprawić, iż skala problemu oraz zakres potencjalnego zabiegu znacznie się zwiększą.