Obiektywne metody oceny słuchu to specjalistyczne procedury audiologiczne, które umożliwiają dokładną ocenę funkcji słuchu bez konieczności aktywnej współpracy pacjenta. Opierają się na rejestrowaniu fizjologicznych reakcji układu słuchowego na bodźce dźwiękowe. Zaliczamy do nich m. in. audiometrię impedancyjną (ocena elastyczności błony bębenkowej i przewodzenia dźwięku przez ucho środkowe), otoemisję akustyczną (ocena prawidłowości funkcjonowania struktur ucha wewnętrznego, np. ślimaka), metodę słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu (ABR) – szczegółowo opisaną w niniejszym artykule przez lek. Elizę Sasimowicz z Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS.

Badanie ABR, nazywane również BERA (metoda słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu; auditory brainstem response) jest uważane za wiarygodne narzędzie diagnostyczne do oceny funkcjonowania wyższych pięter drogi słuchowej (nerwu słuchowego, ośrodków w pniu mózgu, kory słuchowej). Bazuje na rejestracji niewielkich sygnałów elektrycznych pochodzących z drogi słuchowej, które pojawiają się po podaniu bodźca dźwiękowego. Za pomocą tej metody sprawdza się, jak mózg reaguje na dźwięk, określa się próg słyszenia, a także stopień i rodzaj niedosłuchu.
Badanie ABR odgrywa kluczową rolę we wczesnej diagnostyce guzów kąta mostowo-móżdżkowego oraz stanowi ważny element badań przesiewowych słuchu u noworodków i niemowląt. Zaliczane jest do obiektywnych metod oceny słuchu, co oznacza, że nie wymaga aktywnej współpracy ze strony pacjenta. Dzięki temu można je stosunkowo łatwo przeprowadzić u osób, które nie są w stanie samodzielnie współdziałać w procesie badawczym, takich jak noworodki, niemowlęta, osoby w podeszłym wieku lub osoby z ograniczeniami ruchowymi.

Badanie ABR to procedura bezpieczna, nieinwazyjna i bezbolesna, co oznacza, że nie wiąże się z ryzykiem uszkodzenia ucha lub innych narządów. W trakcie badania pacjentowi zakłada się słuchawki, a na jego głowie umieszcza się trzy elektrody, które są połączone z zaawansowanym systemem komputerowym, rejestrującym aktywność mózgu. Wynik badania stanowi wykres, przedstawiający fale mózgowe oznaczone cyframi rzymskimi od I do V. Każda fala odpowiada konkretnemu odcinkowi drogi słuchowej, od ślimaka do pnia mózgu. Z wykresu odczytuje się reakcje badanego na dźwięki. Badanie ABR pozwala precyzyjnie określić dolną i górną granicę słyszalności oraz zidentyfikować rodzaj i stopień występującego zaburzenia słuchu.
Czas trwania badania ABR może się różnić, ale zazwyczaj jest stosunkowo krótką procedurą, trwającą od 30 minut do godziny. Istnieją pewne czynniki, które mogą wpłynąć na czas trwania badania, np. niemowlęta i małe dzieci mogą wymagać dodatkowego czasu na przygotowanie pacjenta i utrzymanie spokoju podczas procedury. W czasie godzinnej procedury pacjent musi leżeć nieruchomo, dlatego w przypadku tak małych dzieci ABR wykonuje się w czasie snu. Przeciwskazania do wykonania badania na ogół nie istnieją, ponieważ jest ono nieinwazyjne i bezpieczne, może być także powtarzane i przeprowadzane u pacjentów w każdym wieku. Nie zaleca się jedynie wykonywania badania ABR w czasie infekcji, z uwagi na możliwość zafałszowania wyników przez wydzielinę zalegającą w nosogardle.

Wskazania do wykonania badania

Z uwagi na fakt, że procedura nie wymaga aktywnej współpracy pacjenta w czasie badania, można je przeprowadzać bez ograniczeń wiekowych. Najczęściej wykonywane jest u osób z podejrzeniem niedosłuchu, guza nerwu słuchowego, zmagających się z szumami usznymi, zawrotami głowy lub zaburzeniami równowagi oraz gdy konieczna jest ocena uszkodzeń pozaślimakowych lub monitorowanie wybranych operacji neurochirurgicznych, a także w przypadku podejrzenia symulacji niedosłuchu. ABR pomaga w diagnozowaniu problemów słuchu u dzieci, zwłaszcza tych, które nie są w stanie wyrazić swoich dolegliwości słuchowych werbalnie oraz dorosłych, z którymi utrudniony jest kontakt. Najczęściej badanie to jest wykonywane u:
– noworodków i niemowląt, które nie przeszły pozytywnie przesiewowego badania słuchu,
– u małych dzieci oraz tych które ukończyły 3. rok życia, a jeszcze nie mówią oraz tych, które nie współpracują w badaniach audiometrycznych,
– osób niepełnosprawnych lub pacjentów, z którymi nie ma kontaktu słowno-logicznego,
– ludzi w podeszłym wieku.

Przygotowanie do badania ABR nie jest skomplikowane, ale istnieją zalecenia, które warto wziąć pod uwagę, aby uzyskać jak najdokładniejsze i wiarygodne wyniki. Oto kilka wskazówek dotyczących przygotowania do badania ABR:
– umów się na wizytę: upewnij się, że wybierasz placówkę z wykwalifikowanym personelem i odpowiednim sprzętem do przeprowadzenia badania.
– informacje o lekach: przed badaniem poinformuj specjalistę o wszystkich przyjmowanych lekach i innych substancjach, które mogą wpłynąć na wyniki badania. Niektóre leki mogą mieć wpływ na reakcje nerwu słuchowego.
– czystość uszu: jeśli masz wątpliwości, zapytaj specjalistę, czy konieczne jest oczyszczenie uszu przed badaniem
– badanie ABR zwykle wymaga spokoju i braku ruchu, zwłaszcza w okolicach głowy, dlatego ważne jest, aby ubrać się wygodnie i przemyśleć, co można zrobić, aby się zrelaksować podczas badania
– współpraca z personelem medycznym: w placówce medycznej zapytaj specjalistę, co dokładnie oczekuje się od ciebie podczas badania ABR. Bądź gotowy do współpracy z personelem, który będzie kontrolował procedurę
– pacjent powinien być zdrowy i nie przechodzić żadnej infekcji górnych dróg oddechowych.

ABR u dorosłych

Na badanie ABR najczęściej kierowani są pacjenci dorośli, z którymi utrudniony jest kontakt słowno-logiczny. Badanie przeprowadza się m. in., gdy występuje podejrzenie niedosłuchu, guza nerwu słuchowego, wśród osób z zaburzeniami równowagi, szumami usznymi oraz w trakcie monitorowania wybranych operacji neurochirurgicznych. Badanie wykonywane jest w stanie wyciszenia.

ABR u dzieci

ABR odgrywa obecnie największą rolę w diagnostyce wczesnych zaburzeń słuchu u dzieci. Poza opisanymi powyżej wskazaniami do wykonania badania oraz wskazówkami dotyczącymi przygotowania się do badania, zaleca się, aby dziecko przyjechało na badanie śpiące i głodne. Dziecko przed samym badaniem jest karmione i usypiane przez rodziców. Podanie posiłku przed samym badaniem ma zagwarantować, że dziecko nie obudzi się w czasie badania. Niekiedy u dzieci powyżej roku przeprowadza się badanie w śnie wywołanym farmakologicznie. Natomiast u sześciorocznych i starszych dzieci badanie ABR wykonuje się tak samo jak u osób dorosłych. Poradnie audiologiczne często przeprowadzają badania do późnych godzin wieczornych.
W niektórych placówkach wykonywane jest ABR nocne w ośrodku oraz w domu pacjenta, co sprzyja pomyślnemu przeprowadzaniu badania u małych dzieci, zapewniając komfort i poczucie bezpieczeństwa.
Aby badanie ABR było wiarygodne, nie powinno się go wykonywać w trakcie choroby. Należy wcześniej ocenić również ucho środkowe i zewnętrzne. Jeśli w uszach znajduje się woskowina, ciało obce, płyn w uchu środkowym lub też mamy do czynienia z niedrożnością trąbek słuchowych (np. spowodowaną wydzieliną kataralną lub przerostem III migdałka), badanie progu słyszenia będzie zafałszowane. W takich przypadkach zaleca się zmianę terminu badania, na okres, kiedy dziecko jest zdrowe.

ABR w domu pacjenta

Badanie ABR u małych dzieci najlepiej jest wykonywać w czasie ich snu, preferowana jest także lokalizacja w komfortowym otoczeniu, takim jak własny dom. W odpowiedzi na te potrzeby, niektóre ośrodki wprowadziły możliwość przeprowadzenia badania w warunkach nocnej wizyty domowej, co minimalizuje stres dziecka. Taki typ badania może być również opcją dla osób starszych i niepełnosprawnych, które z trudem dojeżdżają do placówki.

Podsumowując, badanie ABR jest narzędziem diagnostycznym, które może dostarczyć cennych informacji o stanie słuchu dorosłych i dzieci. Jest bezpieczne i nieinwazyjne, ale wymaga współpracy i cierpliwości ze strony dziecka.