Zawroty głowy to różnorodne odczucia obejmujące zarówno złudzenie ruchu otaczającego świata,
jak i wrażenie poruszania się własnego ciała, mimo pozostawania w bezruchu lub wykonywania normalnych ruchów. Jest to często zgłaszana dolegliwość, a odsetek chorych zwiększa się z wiekiem powyżej 65. roku życia.

Przyczyny

Do przyczyn zawrotów głowy i zaburzeń równowagi należeć mogą:

• uraz ucha wewnętrznego, np. złamanie piramidy kości skroniowej, wstrząśnienie błędnika,
• choroby ucha:

• • zewnętrznego: ciało obce, woszczyzna,
  • środkowego: perlak oraz zapalenie trąbki słuchowej,
  • wewnętrznego: wszelkiego rodzaju urazy, hałas, zapalenie błędnika, wpływ toksycznych leków, wodniak błędnika (choroba Meniere’a),
• zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego,
• zapalenie części przedsionkowej nerwu VIII,
• nowotwór w obrębie ucha wewnętrznego lub nerwu przedsionkowego,
• niedokrwienie błędnika,
• choroba Meniere’a,
• otoskleroza błędnikowa,
• starcze zanikowe zmiany w błędniku,
• przetoki, czyli patologiczne połączenia między błędnikiem a światem zewnętrznym,
• zaburzenia otolitów, a więc kryształów węglanu wapnia umiejscowionych w błędniku.

Do zapalenia błędnika może doprowadzić infekcja ucha środkowego, jak również choroby wirusowe, takie jak: półpasiec, odra, ospa wietrzna, różyczka, grypa, świnka, a także choroby pasożytnicze takie jak toksoplazmoza, wywołana przez zakażenie pierwotniakiem Toxoplazma gondii.

 

Objawy

Pacjenci cierpiący na zaburzenia zawrotów głowy mogą zgłaszać wrażenie wirowania, przesuwania, przechylania, drgania obrazu lub mieć odczucie wirowania, kołysania, bujania, zapadania własnego ciała. Mogą też odczuwać subiektywnie niestabilność, ściąganie, popychanie w trakcie chodzenia, stania albo siedzenia.

Zaburzenia równowagi z kolei mogą być widoczne jako zbaczanie, potykanie się, niepewny chód, konieczność przytrzymania się stabilnych przedmiotów z lęku przed utratą równowagi lub wręcz upadki.

Zawroty głowy i zaburzenia równowagi mogą być objawami stałymi lub występować napadowo w formie ataków. Długość ich trwania jest bardzo zróżnicowana, od kilku sekund do wielu miesięcy lub nawet lat.

U części pacjentów zawrotom głowy towarzyszy także uczucie lęku oraz nudności, wymioty, potliwość, bladość, bóle głowy, pogorszenie słuchu, zatykanie uszu, szumy uszne, itp.

Mogą współistnieć objawy oczne takie jak: mroczki lub błyskawice przed oczami, podwójne widzenie, zaburzenia ostrości widzenia. W badaniu przedmiotowym lekarz może zauważyć także oczopląs, a więc nieprawidłowe mimowolne ruchy gałek ocznych. Możliwy jest także oczopląs jednooczny, jednak występuje on tylko przy patologiach ośrodkowych albo ocznych, jest bardzo rzadki.

Zawroty głowy mogą być prowokowane albo nasilane różnymi sytuacjami np.: ruchy głową, zmiany pozycji ciała jak kładzenie się, przekręcanie w łóżku, wstawanie; patrzenie na szybko ruszające się przedmioty, chodzenie. Do rzadszych ‘prowokatorów’ należą też takie sytuacje jak: wydmuchiwanie nosa, dźwiganie ciężkich przedmiotów, konkretne pokarmy, długie podróże środkami lokomocji, sytuacje budzące lęk, miesiączka. U niektórych osób zawroty głowy pojawiają się w przypadku szybkiej zmiany pozycji ciała, np. przy szybkim wstaniu z łóżka rano.

Diagnoza

W Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS przeprowadzamy badania, które pozwalają określić przyczyny zawrotów głowy i zaburzeń równowagi. Wnikliwy wywiad lekarski pozwala rozróżnić typ/rodzaj dolegliwości. Zawroty głowy dzielimy na układowe i nieukładowe, a dobór dalszych metod diagnostycznych i terapeutycznych jest indywidualny. 

W trakcie diagnostyki wykonywany jest szereg badań, sprawdzających prawidłową funkcję błędnika
i narządu słuchu, m.in.:

• Badanie audiometryczne – subiektywne badanie słuchu, które wymaga współpracy ze strony pacjenta
  (w odróżnieniu od innych, obiektywnych badań, takich jak badanie ABR). Bada ono słyszenie częstotliwości między 125 a 10000 Hz. Pozwala wykryć niedosłuch, a także jego stopień.
• ENG i VNG, czyli elektro- i videonystagmografię – badanie błędnika, które ma na celu zarejestrowanie ruchu gałek ocznych w spoczynku i różnych położeniach ciała, zbadanie tzw. funkcji okulomotorycznych, a więc umiejętności śledzenia przedmiotu w polu widzenia, sakad – przenoszenia wzroku z przedmiotu na przedmiot
  i optokinezy – obserwacji szybko poruszających się obiektów w polu widzenia. Dodatkowo badanie obejmuje wywoływanie zawrotów głowy poprzez stymulację obu uszu ciepłą lub zimną wodą lub powietrzem oraz zapis ruchu gałek ocznych w trakcie oczopląsu. Badanie to wykonywane jest z użyciem videogogli z wmontowaną kamerą do rejestracji ruchu gałek ocznych.
• vHIT – video Head Impulse Test (test pchnięcia głową).
• cVEMP i oVEMP – badanie miogennych przedsionkowych potencjałów wywołanych.
• SHIFT OAE – badanie przesunięcia w fazie odpowiedzi z otoemisji pozwalające na wiarygodną i nieinwazyjną ocenę występowania wodniaka śródchłonki endolimfatycznej (np. przy chorobie Meniere’a).

 

 

Leczenie

Podstawą w leczeniu zawrotów głowy jest dopasowanie terapii do przyczyn występujących objawów. W leczeniu stosuje się następujące schematy:

• Leczenie objawowe, doraźne, mające na celu złagodzić lub usunąć odczuwane objawy (leki o działaniu przeciwzawrotowym, przeciwwymiotnym oraz leki uspokajające);
• Leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne przyczynowe (leki naczyniowe, podawanie leków do jamy bębenkowej, operacje ucha środkowego);
• Rehabilitację następstw uszkodzenia narządu przedsionkowego lub manewry uwalniające w przypadku łagodnych położeniowych zawrotów głowy;
• W razie stwierdzenia choroby Meniere’a do dyspozycji mamy również leczenie chirurgiczne; zakładanie drenażu wentylacyjnego, wstrzyknięcia leków np. steroidów do jamy bębenkowej.

Leczenie objawowe stosowane jest możliwie krótko i połączone jest jednocześnie z diagnozowaniem przyczyn zawrotów głowy. Ustalenie przyczyny występowania zawrotów jest kluczowe, gdyż pozwala włączyć farmakoterapię ukierunkowaną, która ma zmniejszyć lub całkowicie wyeliminować występowanie zawrotów głowy.

Z uwagi na uczucie lęku zwykle towarzyszące zawrotom głowy w doraźnej farmakoterapii wykorzystuje się leki
o działaniu ośrodkowym – przeciwlękowe (uspokajające, sedatywne).

Leki przeciwhistaminowe (tzw. leki I generacji) i neuroleptyczne działają silnie hamująco na ośrodek wymiotny w rdzeniu przedłużonym i odruchy błędnikowe, a ponadto hamują aktywność ośrodków podkorowych OUN,
co również ma zastosowanie w leczeniu objawowym zawrotów głowy.

Leki naczynioaktywne stosowane są w przewlekłej terapii zawrotów głowy głównie w skojarzaniu z innymi lekami. Efekt terapeutyczny wpływa na poprawę krążenia mózgowego i lepszego natlenowania komórek.

 

Techniki pomocne w łagodzeniu objawów zawrotów głowy i zaburzeń równowagi:

• Unikaj szybkich zmian pozycji i gwałtownych ruchów. Po przebudzeniu nie wstawaj raptownie z łóżka. Zanim wstaniesz, przeciągnij się i poleż chwilę, żeby organizm przestawił się na „tryb dzienny”.
• Unikaj nagłych skłonów. Lepiej kucnąć, zamiast się schylać.
• Wstawaj powoli, z pozycji leżącej najpierw przejdź do siedzącej.
• Podczas ataku zawrotów głowy siedź nieruchomo.
• Podczas ataku zawrotów głowy unikaj jasnego i migającego światła oraz zrezygnuj z oglądania telewizji
  czy korzystania z komputera.
• Unikaj braku oświetlenia i silnego światła. Przy zawrotach głowy zalecane jest słabe oświetlenie.
• Opanuj techniki poprawiające równowagę.
• Pij dużo płynów. Zalecane są napoje z elektrolitami przeznaczone dla sportowców.
• Jedz pięć niewielkich posiłków dziennie. Nie doprowadzaj do odczucia głodu. Zapobiega to wahaniom poziomu cukru we krwi oraz obniżeniu ciśnienia.

Jeżeli obserwujesz u siebie wymienione objawy, poszukaj pomocy u lekarza: www.medincus.pl