Co to jest migdałek gardłowy?

Migdałek gardłowy zwany trzecim jest zbudowany z tkanki limfatycznej zawierającej komórki niszczące drobnoustroje oraz produkującej m.in. przeciwciała. Wraz z migdałkami podniebiennymi oraz innymi, mniejszymi skupiskami tkanki limfatycznej stanowi barierę ochronną organizmu, tworząc tzw. pierścień chłonny gardłowy (Waldeyera).

Gdzie znajduje się migdałek gardłowy?

Migdałek gardłowy znajduje się w nosowej części gardła. Gdybyśmy polecili dziecku otwarcie buzi, to patrząc na wprost, najgłębiej widzimy tylną ścianę gardła, a bliżej, na górze podniebienie z charakterystycznym, małym języczkiem. Migdałek gardłowy jest niewidoczny, gdyż znajduje się za podniebieniem miękkim i języczkiem do tyłu i do góry idąc po tylnej ścianie gardła.

Czym jest przerost migdałka gardłowego?

Przerost migdałka gardłowego (tzw. trzeciego) zwany wyroślami adenoidalnymi (łac. hyperplasia tonsillae pharyngeae; vegetationes adenoidales) jest to nadmierny rozrost tkanki adenoidalnej w części nosowej gardła.

Dlaczego migdałek przerasta?

Większości infekcji w obrębie górnych dróg oddechowych towarzyszy odczynowe powiększenie się skupisk tkanki limfatycznej. Długotrwała stymulacja tkanki limfatycznej tej okolicy może powodować trwałe powiększenie migdałka. Dlatego najczęstszą przyczyną przerostu migdałka gardłowego są nawracające oraz przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych i jamy ustnej.

Czy przerost migdałka gardłowego jest groźny?

Przerost migdałka gardłowego prowadzi do wielu niekorzystnych zmian. Znajduje się on na tylnej ścianie nosogardła i powiększając się stale lub okresowo upośledza jego drożność, co objawia się zaburzeniami w oddychaniu przez nos (dziecko oddycha przez usta, chodzi z otwartą buzią, przybierając „gapowaty” wyraz twarzy) oraz chrapaniem podczas snu. Oddychanie przez usta powoduje, że dziecko wdycha suche i zimne powietrze (w jamie nosa powietrze jest nawilżane i ogrzewane), przez co łatwiej dochodzi do infekcji w obrębie górnych dróg oddechowych.
Powiększony migdałek gardłowy uciska na znajdujące się w pobliżu ujścia trąbek słuchowych. Ich zamknięcie powoduje blokadę naturalnej drogi upowietrznienia jam bębenkowych oraz ewakuacji powstającej tam wydzieliny. Zaburzenia te objawiają się nawracającymi wysiękowymi zapaleniami uszu, przewlekłym zaleganiem płynu w jamach bębenkowych oraz wynikającym z tego niedosłuchem przewodzeniowym. Długotrwale zalegający w uchu środkowym płyn gęstnieje, prowadząc do pogłębiania się upośledzenia słuchu oraz stanowi podłoże do rozwoju łącznotkankowych zrostów. Zrosty te oraz ujemne ciśnienie panujące w takim uchu powodują wciąganie błony bębenkowej. Jej nadmierne rozciąganie niszczy elementy sprężyste umożliwiając łatwe pękanie, co może doprowadzić do wrastania naskórka do jamy bębenkowej i tworzenie perlaka (mas złuszczonego naskórka) niszczącego struktury ucha.

Jak stwierdzić, czy migdałek jest przerośnięty?

Jeżeli nasze dziecko oddycha przez otwarte usta, chrapie w nocy lub jego mowa jest nosowa – to powinniśmy zasięgnąć porady u lekarza otolaryngologa lub foniatry. Dysponują oni szeregiem mniej lub bardziej inwazyjnych metod dla właściwej oceny migdałka (badanie lusterkiem, bezpośrednia ocena palpacyjna, badanie endoskopem, zdjęcie rentgenowskie). W przypadku współistnienia innych schorzeń wymagających zabiegu operacyjnego (np. drenażu jam bębenkowych) w znieczuleniu ogólnym (tzw. narkozie) można badanie przeprowadzić w trakcie znieczulenia i w przypadku przerostu wykonać od razu adenotomię, eliminując tym samym stres dla dziecka związany z badaniem.

Jakie są wskazania do usunięcia migdałka gardłowego?

Wskazaniami do usunięcia migdałka gardłowego są: przerost migdałka upośledzający oddychanie przez nos (szczególnie w przypadkach snu z bezdechem); przerost migdałka upośledzający drożność trąbek słuchowych (z wysiękowym zapaleniem uszu); przerost migdałka upośledzający drożność ujść zatok obocznych nosa. Czy wycięcie migdałka gardłowego nie odbije się negatywnie na odporności dziecka? Migdałek gardłowy jest ważnym elementem układu odpornościowego tylko u małych dzieci. Chroni je przed inwazją drobnoustrojów chorobotwórczych przez jamę ustną i drogi oddechowe. Dlatego u dzieci poniżej drugiego roku życia, jeżeli to możliwe, unika się adenotomii. U starszych dzieci migdałek ten traci swoje funkcje ważne dla odporności, aby w okresie dojrzewania ostatecznie zaniknąć.

Na czym polega zabieg operacyjny usunięcia migdałka gardłowego (adenotomia)?

Zabieg operacyjny polega na usunięciu masy migdałka. Specjalnym narzędziem ścina się nadmiar tkanki adenoidalnej wystający do nosogardła i rozrastający się na boki w kierunku ujść gardłowych trąbek słuchowych. Krwawienie podczas zabiegu jest zwykle krótkotrwałe i ustępuje samoistnie. W nosogardle pozostaje szybko gojąca się rana, niewymagająca zazwyczaj żadnego zaopatrzenia chirurgicznego (nie zakłada się szwów). W rzadkich przypadkach silnego krwawienia zakłada się specjalny opatrunek uciskowy na ranę po usuniętym migdałku.

Jaki typ znieczulenia jest stosowany podczas adenotomii?

Zabiegi tego typu wykonywane są z reguły w znieczuleniu ogólnym (tzw. narkozie). Zapewnia ono bezpieczeństwo pacjenta oraz komfort chirurgowi. Możliwe jest stosowanie znieczulenia miejscowego, jednak należy ograniczać je do przypadków, gdzie jedynie ono jest dopuszczalne z powodów medycznych. Mimo iż adenotomia jest zabiegiem krótkim, to znieczulenie ogólne oszczędza dziecku wielu stresów i urazów emocjonalnych związanych z leczeniem i kontaktem z personelem medycznym. Po operacji pacjenci czasami wymagają niewielkich dawek leków przeciwbólowych podawanych doustnie lub w postaci czopków doodbytniczych.

Czy możliwe są powikłania po adenotomii?

W medycynie nie jest możliwe udzielenie gwarancji skuteczności zastosowanej terapii. Możliwe komplikacje operacji należy podzielić na ogólne oraz chirurgiczne. Ogólne wiążą się z infekcjami, znieczuleniem, podawanymi lekami, unieruchomieniem i innymi. O szczegółowe informacje pozwalające zmniejszyć ryzyko tych komplikacji zostaną Państwo zapytani przez lekarza anestezjologa, odpowiedzialnego za bezpieczny przebieg znieczulenia. Wymagane także będzie wykonanie kilku badań dodatkowych, takich jak: oznaczenie grupy krwi z czynnikiem Rh, morfologii i badań biochemicznych krwi, badań układu krzepnięcia, badania ogólnego moczu czy innych.
Powikłania chirurgiczne obejmują: przedłużające się po zabiegu lub nawracające krwawienia z loży migdałka, czy uszkodzenie struktur anatomicznych leżących w pobliżu migdałka – łuki podniebienne, przestrzeń przygardłowa. Wymienione powikłania są bardzo rzadkie, a ich ilość zależy od doświadczenia zespołu operacyjnego.

Jak wygląda okres pooperacyjny?

Po zabiegu najtrudniejsze są pierwsze godziny po narkozie. We wczesnym okresie po operacji (pierwsze 2-3 godziny) nie można pić ani jeść. W dalszym okresie (do 5-7 dni) zalecane są odpowiednie ograniczenia diety – zwykle dotyczą zakazu przyjmowania gorących pokarmów, drażniących (kwaśne, pikantne) oraz takich, które mechanicznie mogą uszkadzać gojącą się ranę.
Dla bezpieczeństwa zalecany jest zwykle krótki pobyt w szpitalu. Ma on na celu kontrolę i ewentualną szybką reakcję na pojawiające się krwawienie. W przypadku adenotomii niebezpieczeństwo takie obejmuje zwykle pierwszą dobę po zabiegu. Zalecane jest także unikanie wysiłku fizycznego przez okres około jednego tygodnia po zabiegu.

Czy możliwe jest, by raz wycięty migdałek odrósł?

Zabieg adenotomii w swoim założeniu ma na celu usunięcie przeszkadzającego nadmiaru tkanki adenoidalnej, ale nie jest doszczętnym, to jest 100%, wycięciem wszystkich komórek migdałka tak, jak się to dzieje np. w operacjach onkologicznych. W rzadkich przypadkach pozostała, niewielka ilość tkanki limfatycznej na skutek silnej stymulacji w wyniku infekcji górnych dróg oddechowych może przerosnąć i wymagać powtórnego usunięcia (readenotomii).

Czym jest otoskleroza?

Otoskleroza jest chorobą dotyczącą struktur ucha środkowego i wewnętrznego, które ulegają anatomicznej i czynnościowej degeneracji. Objawia się narastającym niedosłuchem (jedno- lub obustronnym), któremu mogą towarzyszyć szumy uszne i zawroty głowy.

Jakie są przyczyny otosklerozy?

Otoskleroza jest chorobą o nieustalonym podłożu. Wiadomo, że choroba ta częściej dotyczy kobiet, występuje rodzinnie (ale nie jest to regułą), rozwija się u kobiet często w okresach zmian hormonalnych – np. w trakcie ciąży. Otoskleroza młodzieńcza rozwija się nawet u kilkuletnich dzieci i jest znacznie trudniejsza do leczenia.

Jak rozpoznaje się otosklerozę?

Otosklerozę można podejrzewać na podstawie wywiadu (postępujący niedosłuch bez uchwytnej przyczyny np. w postaci zapaleń uszu, szum uszny, występowanie rodzinne). W badaniu otoskopowym najczęściej nie stwierdza się żadnych zmian, a w badaniach audiometrycznych stwierdza się niedosłuch i brak odruchów z mięśnia strzemiączkowego. Na tej podstawie można mieć podejrzenie graniczące z pewnością, jednak ostateczne rozpoznanie otosklerozy stawia się dopiero po potwierdzeniu śródoperacyjnym.

Co jest przyczyną niedosłuchu w otosklerozie?

Zmiany chorobowe w uchu środkowym powodują upośledzenie ruchomości jednej z kosteczek słuchowych (strzemiączka), co pogarsza przewodzenie dźwięków do ucha wewnętrznego i objawia się niedosłuchem przewodzeniowym. Zmiany w uchu wewnętrznym wpływają na pogorszenie wydolności układu odbiorczego ucha, powodując niedosłuch odbiorczy i są przyczyną powstawania szumów usznych i ewentualnych zawrotów głowy. Często oba typy niedosłuchu współistnieją, mówimy wtedy o niedosłuchu mieszanym.

Jakie są możliwości leczenia otosklerozy?

Nie jest znana żadna skuteczna metoda farmakologicznego leczenia otosklerozy. Stosowanie wspomagających terapię leków naczyniowych poprawiających ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego oraz ucha wewnętrznego w niektórych przypadkach jest wskazane i skuteczne, ale nie jest rutynową metodą leczenia. Najczęstszym i najbardziej dokuczliwym objawem otosklerozy jest niedosłuch, który może być leczony operacyjnie. Zabieg (stapedotomia) umożliwia przywrócenie prawidłowej funkcji łańcucha kosteczek słuchowych, eliminując lub zmniejszając niedosłuch oraz w wielu przypadkach znosząc lub osłabiając szumy uszne. Alternatywą leczenia operacyjnego jest zastosowanie aparatu słuchowego, jednak postęp choroby powoduje konieczność korzystaniaz coraz silniejszych urządzeń, a w końcu może doprowadzić do całkowitego braku efektów słuchowych. Nie jest możliwe przewidywanie szybkości postępowania choroby!

Na czym polega stapedotomia?

Istota stapedotomii polega na zastąpieniu nieruchomej kosteczki przez protezkę. Zabieg wykonywany jest na ogół przez przewód słuchowy zewnętrzny (podobnie jak czyszczenie ucha), tak że na zewnątrz niewidoczne są jakiekolwiek ślady czy blizny. Istnieje też możliwość operacji po wykonaniu cięcia za małżowiną uszną, ale ta forma jest rzadziej stosowana.
Przy zastosowaniu tej pierwszej metody, po nacięciu skóry przewodu słuchowego zewnętrznego i dotarciu do jamy bębenkowej otochirurg kontroluje ruchomość łańcucha kosteczek słuchowych i potwierdza zasadność rozpoznania otosklerozy. Następnie usuwana jest część nieruchomej kosteczki słuchowej (strzemiączka) i zastępowana przez niewielką protezkę. W ten sposób zostaje przywrócona odpowiednia ruchomość łańcucha kosteczek słuchowych i tym samym polepszone zostaje przewodzenie dźwięków. Po zabiegu w uchu pozostaje opatrunek. Efekt słuchowy operacji ujawnia się dopiero po wyjęciu opatrunku, co następuje najczęściej po około tygodniu.

Czy pacjent odczuwa, że ma założoną do ucha protezkę?

Protezki stosowane w leczeniu otosklerozy są bardzo małe i lekkie, tak że pacjent nie odczuwa, że ma założoną protezkę. Są one wykonane z tworzyw sztucznych (najczęściej teflonu) lub metali szlachetnych (złoto, platyna). Stosowane w leczeniu protezki przechodzą bardzo rygorystyczne testy dopuszczające i są całkowicie obojętne i bezpieczne dla organizmu człowieka.

Czy efekt operacji stapedotomii jest trwały?

Efekty współczesnego leczenia operacyjnego otosklerozy są trwałe, a ponadto zaobserwowano, że w większości przypadków hamują one dalszy postęp choroby (w uchu operowanym).

Na jak dużą poprawę słuchu można liczyć po operacji?

Poprawa słuchu po operacji możliwa jest jedynie w zakresie przewidywanym na podstawie badań słuchu przed operacją (maksymalną wydolność ucha określa tzw. krzywa przewodnictwa kostnego wykreślona na audiogramie tonalnym). W niektórych przypadkach po zabiegu wydolność maksymalna ucha wzrasta, ale nie jest to duża zmiana i nie jest to regułą! Zabieg ma na celu likwidację tzw. rezerwy ślimakowej obrazowanej na audiogramie w formie odstępu pomiędzy krzywymi przewodnictwa powietrznego i kostnego. Maksymalna wydolność ucha spada w miarę postępu choroby, ograniczając możliwy do osiągnięcia efekt operacji.

Jaki typ znieczulenia jest stosowany podczas stapedotomii?

Zabiegi tego typu wykonywane są z reguły w znieczuleniu ogólnym (tzw. narkozie). Zapewnia ono bezpieczeństwo pacjenta oraz komfort chirurgowi, pozwala także na odpowiednie sterowanie ciśnieniem tętniczym krwi, co znacząco wpływa na powodzenie w tego typu operacjach. Możliwe jest stosowanie znieczulenia miejscowego, jednak należy je ograniczać do przypadków, gdzie jedynie ono jest dopuszczalne z powodów medycznych. Po operacji pacjenci czasami wymagają niewielkich dawek leków przeciwbólowych.

Czy możliwe są powikłania po stapedotomii?

W medycynie nie jest możliwe udzielenie gwarancji skuteczności zastosowanej terapii. Możliwe komplikacje operacji należy podzielić na ogólne oraz chirurgiczne. Ogólne wiążą się z infekcjami, znieczuleniem, podawanymi lekami, unieruchomieniem, chorobami współistniejącymi i in. O szczegółowe informacje pozwalające zmniejszyć ryzyko tych komplikacji zostaną Państwo zapytani przez lekarza odpowiedzialnego za bezpieczny przebieg znieczulenia (anestezjologa). Wymagane będzie także wykonanie kilku badań dodatkowych, takich jak: oznaczenie grupy krwi z czynnikiem Rh, morfologii i badań biochemicznych krwi, badań układu krzepnięcia, badania ogólnego moczu czy innych.
Powikłania otochirurgiczne obejmują: głęboki niedosłuch lub całkowitą głuchotę operowanego ucha, uszkodzenie nerwu twarzowego, co prowadzi do porażenia mięśni twarzy po stronie operowanej, uszkodzenie struny bębenkowej, co objawia się zaburzeniami czucia smaku na języku po stronie operowanej, długotrwałe zaburzenia równowagi, powstanie lub nasilenie szumów usznych, perforacja błony bębenkowej, brak poprawy słuchu. Wymienione powyżej powikłania są bardzo rzadkie, a ich ilość zależy od doświadczenia zespołu operacyjnego (ilość powikłań przy stapedotomiach wynosi około 1%).

Jak wygląda okres pooperacyjny?

Po zabiegu najtrudniejsze są pierwsze godziny po narkozie. Niekiedy występują zawroty głowy i nudności będące wynikiem ingerencji w obręb ucha wewnętrznego, ustępują w ciągu pierwszych kilkunastu godzin lub 2-3 dni. Okres pobytu w szpitalu obejmuje zwykle kilka dni po operacji. Po całkowitym usunięciu opatrunku z ucha (około 7 dni po operacji) pacjent może odczuwać, że dźwięki są bardzo głośne (czasami nawet drażniące). Po kilku dniach zjawisko to ustąpi i zostanie zaakceptowany nowy poziom słyszenia. Kontrolne badania słuchu wykonywane są w różnych odstępach czasu, jednak obiektywny wynik zabiegu można ocenić po około 4 tygodniach od operacji.

Jakie są zalecenia po operacji stapedotomii?

We wczesnym okresie pooperacyjnym zaleca się prowadzenie oszczędnego trybu życia i unikanie infekcji (unikanie kontaktów z osobami z infekcjami górnych dróg oddechowych itp.). Ze względu na możliwość wystąpienia zawrotów głowy nie zaleca się prowadzenia pojazdów mechanicznych czy wykonywania pracy na wysokościach. Po usunięciu opatrunku pacjent powinien unikać bezpośredniego narażenia na hałas. Przez okres około miesiąca nie powinno się moczyć operowanego ucha. Po operacji zalecana jest kontrola audiologiczna w odstępach 1, 3, 6, 12 miesięcy. Jeżeli zaawansowana choroba jest obustronna, to operację drugiego ucha przeprowadza się po około 4- 6 miesiącach od pierwszej operacji.

Mowa związana jest z ogromnym obszarem działań każdego człowieka i wpływa na kształtowanie się jego osobowości. Opanowanie właściwej techniki mówienia, wyraziste wymawianie głosek i wyrazów daje dziecku większą szansę na sukces szkolny i pozwala uniknąć wielu niepotrzebnych stresów. Należy bowiem pamiętać, że wadliwa wymowa utrudnia dziecku nie tylko sytuację szkolną, ale i środowiskową – jest bowiem powodem do drwin ze strony rówieśników. Skutkiem tego są zaburzenia zachowania dziecka z wadą wymowy. Prawidłowa wymowa ma również wpływ na procesy percepcyjne, a w szczególności na naukę czytania i pisania Dlatego należy starać się, by zaburzenie mowy zostało usunięte, zanim dziecko podejmie naukę w szkole.

Kształtowanie się mowy dziecka rozpoczyna się już w życiu płodowym (powstaje wówczas cały mechanizm umożliwiający uczenie się dźwięków mowy: mózg, narządy artykulacyjne, narząd słuchu). Jednakże uwarunkowania genetyczne nie wystarczą, aby dziecko nauczyło się komunikowania słownego z otoczeniem. Potrzebny jest odpowiedni wpływ środowiska rodzinnego i najbliższego otoczenia, aby mogły się prawidłowo rozwinąć różnorodne aspekty mowy.

O czym powinni pamiętać rodzice?

• Nie naśladuj dziecięcej wymowy, w kontaktach z nim nie używaj spieszczeń.

To Ty stanowisz pierwszy wzór dla kształtujących się wymówień dziecka. Naśladowanie języka dziecka utrudnia mu naukę poprawnej mowy. Zdrobnienia stosować można głównie w zabawie.

• Nie wymagaj zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek.

Dziecko zanim nauczy się wyrażać swoje myśli, przechodzi przez wiele etapów rozwoju, podczas których doskonali sprawność mięśni narządów mowy. Umiejętność sprawnego mówienia rozwija się wraz z wiekiem i przebiega u dzieci według tej samej kolejności. Ze względu na indywidualność każdego dziecka zmianie może ulec jedynie czas pojawiania się głosek. Tak więc zdrowe, normalnie słyszące dziecko przyswaja sobie mowę do 5-6 roku życia.

W 1-2 roku życia dziecko powinno wymawiać samogłoski: a, o, u , i, y, e oraz spółgłoski: p, pi, b, bi, m, mi, t, d, n, l.
W 2-3 roku życia dziecko powinno wymawiać samogłoski: ę, ą oraz spółgłoski: w, wi, f, fi, ś, ź, ć, dź, ń, k, ki, g, gi, ch, chi, j, ł, s, z, dz.
W 3-5 roku życia dziecko powinno wymawiać spółgłoski: sz, ż, cz, dż, r.

Należy jednak pamiętać, że rozwój poszczególnych dzieci bywa nieharmonijny i mogą wystąpić pewne odstępstwa, podobnie jak w rozwoju zębowym, kostnym czy motorycznym. Jeśli dziecko późno zaczęło mówić, to nie można oczekiwać, że w 6-7 roku życia rozwój jego mowy będzie zakończony. Takie dziecko musi włożyć więcej czasu i wysiłków, aby nadrobić zaległości. W przypadku wątpliwości najlepiej jednak poddać dziecko ocenie specjalisty.
Dzieci nieprzygotowane pod względem sprawności narządów mowy, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy zmuszane do wymawiania zbyt trudnych dla nich głosek zaczynają je zniekształcać i wymawiać nieprawidłowo.

• Nie każ dziecku wielokrotnie powtarzać nieprawidłowych wymówień w nadziei, że to poprawi jego wymowę.
• Nie wyśmiewaj, nie karz, nie zawstydzaj dziecka za jego nieprawidłową wymowę.
• Nie gaś obojętnością lub cierpką uwagą naturalnej skłonności dziecka do mówienia.
• Nie przestawiaj dziecka leworęcznego na prawą rękę bez konsultacji z psychologiem i logopedą.Takimi działaniami można wyrządzić dziecku krzywdę i przyczynić się np. do powstania jąkania.

Warto starać się wykorzystać różnorodne sytuacje dnia codziennego (ubieranie, mycie, jedzenie, zabawy), pozwalając dziecku pytać i udzielając poprawnej i wyczerpującej odpowiedzi. Dziecko chętniej mówi, gdy jest słuchane. Dobry klimat emocjonalny w rodzinie, zaspokajanie podstawowych potrzeb psychicznych, ograniczenie sytuacji stresowych, częste rozmowy sprawiają, że aktywność poznawcza wzrasta, a język dziecka się rozwija.

Zachęcaj dziecko do mówienia, nawet jeśli ma zaburzoną wymowę.
Jak rozpoznać, że dziecko ma problemy z mową?
Należy zwracać uwagę, czy nie pojawiają się niepokojące objawy, np. nieprawidłowości w budowie narządów mowy (wada zgryzu, trudność w żuciu, odgryzaniu, niesymetryczność warg), brak gaworzenia we właściwym czasie (jeśli się nie pojawi do około siódmego miesiąca życia, należy koniecznie skontaktować się z lekarzem i zbadać słuch dziecka), brak mowy u dziecka trzyletniego, bardzo silne zniekształcanie brzmienia wyrazów przez dziecko powyżej piątego roku życia (trzeba pamiętać, że najpóźniej w rozwoju dziecka (5-6 rok życia) pojawiają się głoski: sz, ż, cz, dż oraz r). W przypadku wątpliwości należy skontaktować się ze specjalistą – foniatrą i logopedą. To pozwoli szybko i skutecznie rozwiać obawy lub podjąć odpowiednie działania w celu usunięcia zaburzenia.

Co robić, gdy dziecko mówi nieprawidłowo?
Terapia dziecka z wadą wymowy musi być prowadzona przy ścisłej współpracy logopedy i – w uzasadnionych przypadkach – lekarza foniatry (niepokojące objawy w funkcjonowaniu obwodowego narządu mowy).
Nie należy zwlekać z rozpoczęciem terapii, gdyż wadliwa wymowa utrwala się wraz z wiekiem i proces korekcji jest wtedy dłuższy. Aby terapia przebiegała sprawnie, rodzice muszą w niej aktywnie uczestniczyć. Biorąc pod uwagę, że na rozwój mowy wpływają różnorodne i subtelne bodźce, pamiętać należy o celowych i systematycznych działaniach wspomagających ten proces. Pomoc logopedy jest niezbędna w pracy korekcyjnej, a odpowiednio dobrane zestawy ćwiczeń wypracowują zręczne i celowe ruchy warg i języka. Warto w tym miejscu przypomnieć, że terapia logopedyczna nie polega na samym przychodzeniu na zajęcia do logopedy, ale konieczne jest wykonywanie w domu jego zaleceń w sposób dokładny i systematyczny. Rezultat terapii zależy w dużym stopniu od rodziców, którzy powinni cierpliwie zachęcać dziecko do wykonywania ćwiczeń. Konsekwencja w działaniu, nagradzanie i chwalenie zawsze przynoszą dobre rezultaty.

Terapia wad wymowy.
Prowadzimy terapię wad wymowy we współpracy logopedy z lekarzem foniatrą. Lekarz dokonuje oceny narządu mowy, co pozwala wykluczyć ewentualne patologie w jego budowie i sprawności narządu, i wspólnie z logopedą planuje przebieg pracy korekcyjnej. Terapia w celu usprawnienia wadliwej wymowy prowadzona jest indywidualnie według opracowanej procedury logopedycznej. Ćwiczenia obejmują pracę nad korygowaniem zaburzeń artykulacyjnych, pracę nad wzbogaceniem słownika dziecka (biernego i czynnego) oraz pracę nad stymulacją świadomości językowej, m.in. ćwiczenia słuchu fonematycznego, kształtowanie form gramatycznych.
Terapia logopedyczna prowadzona jest systematycznie według opracowanego planu korekcyjnego. Czas terapii zależy od złożoności problemu. Pozytywne rezultaty u poszczególnych dzieci zależą od indywidualnych predyspozycji i pracy rodziców w domu.
Niezależnie od terapii logopedycznej prowadzona jest terapia wspomagająca Metodą Tomatisa (usprawnianie czynnego słuchania). Połączenie tych terapii znacząco wpływa na poprawę mowy u dzieci.

Czym są czynnościowe zaburzenia głosu?
Wśród pacjentów z zaburzeniami głosu znaczny odsetek stanowią osoby z tzw. zaburzeniami czynnościowymi. Nie stwierdza się w nich zmian organicznych w krtani (np. guzków głosowych, polipów, obrzęków), zaburzona jest natomiast czynność, tzn. nieprawidłowo pracują mięśnie krtani. Może to doprowadzić do powstania zaburzeń głosu.

Najczęstsze postacie zaburzeń czynnościowych:

• dysfonia hypofunkcjonalna – zaburzenia głosu spowodowane obniżonym napięciem mięśni krtani,
• dysfonia hyperfunkcjonalna, w której występuje sytuacja odwrotna, tzn. napięcie mięśni krtani jest zwiększone.
• najcięższą postacią czynnościowych zaburzeń głosu jest afonia czynnościowa, czyli całkowita utrata głosu spowodowana nieprawidłową funkcją mięśni krtani.

Choć, jak wspomniano wcześniej, w typowych czynnościowych zaburzeniach głosu nie stwierdza się w krtani zmian organicznych, to jednak utrzymująca się przez dłuższy czas dysfonia czynnościowa, zwłaszcza hyperfunkcjonalna, może doprowadzić do powstania zmian organicznych w krtani. W sytuacji, gdy mięśnie krtani są nadmiernie napięte, krtań pracuje ze zwiększonym obciążeniem, co prowadzi do mikrourazów i może spowodować postanie np. guzków głosowych i obrzęków. Zmiany takie mogą wymagać chirurgicznego usunięcia lub długotrwałej rehabilitacji głosu.
Przyczyny dysfonii czynnościowych mogą być różne, m.in. hormonalne, polekowe, mogą być one związane z chorobami metabolicznymi, zaburzeniami stężenia jonów (np. wapnia i magnezu) we krwi. Bardzo częstą przyczyną powstania zaburzeń czynnościowych głosu jest nieprawidłowa emisja głosu.

Dlaczego prawidłowa emisja głosu jest tak ważna?
Nieprawidłowa emisja wynika często ze złego nawyku i może doprowadzić do zmęczenia narządu głosu, pojawienia się chrypki, zanikania głosu, a przy utrwaleniu się zmian – do dysfonii czynnościowej.
Jakość głosu nie zależy jedynie od czynności krtani, ale również od funkcjonowania całego organizmu. Na jakość głosu mają wpływ:

• Sposób oddychania

Istnieją 3 sposoby oddychania: żebrowo-obojczykowy (tzw. szczytowy), żebrowo-przeponowy i przeponowo-brzuszny. Podczas spokojnego mówienia, u osób, u których nie ma dużych wymagań głosowych, krtań może pracować prawidłowo przy każdym z tych sposobów oddychania. Jednak przy dłuższym mówieniu i zwiększonych wymaganiach głosowych oddychanie żebrowo-obojczykowe staje się niewystarczające. Przy tym sposobie oddychania powietrze dochodzi przede wszystkim do szczytowych części płuc, tak więc oddech żebrowo-obojczykowy jest płytki i osobie mówiącej na takim oddechu może zabraknąć powietrza. Dodatkowo oddychanie żebrowo-obojczykowe może powodować zwiększenie napięcia mięśni szyi i krtani, co wpływa na pogorszenie jakości głosu.
Tak więc do prawidłowej emisji głosu najlepiej jest wykorzystywać przeponę, czyli mięsień leżący na pograniczu klatki piersiowej i brzucha, który jest najważniejszym mięśniem oddechowym. Umiejętność oddychania przeponą sprawia, że oddech staje się głębszy, w związku z tym wypowiedź może być dłuższa. Umiejętne posługiwanie się przeponą podczas mówienia reguluje również napięcie mięśni krtani, tzn. pomaga je zmniejszyć przy nadmiernym napięciu lub zwiększyć, gdy napięcie jest zbyt małe. Oddychanie przeponowe jest jedną z podstaw prawidłowej emisji głosu.

• Praca krtani i jej synchronizacja z oddychaniem

W warunkach prawidłowych głos powinien być tworzony swobodnie, bez wysiłku i z miękkim nastawieniem, to znaczy fałdy głosowe powinny zacząć się zwierać w chwili, gdy dociera do nich powietrze z płuc. Jeśli zwierają się silnie i zbyt wcześnie, głos ma twarde nastawienie i robi wrażenie tworzonego z wysiłkiem. Gdy fałdy głosowe są osłabione i zwierają się zbyt późno, głos ma nastawienie chuchające, jest słaby i szumiący.

• Rezonans głosowy

Wiele instrumentów muzycznych, np. gitara czy skrzypce, ma pudła rezonansowe, które wzmacniają dźwięk i czynią go ładniejszym. Nasze ciało również posiada przestrzenie rezonacyjne, które wzmacniają głos podczas mówienia lub śpiewu. Są nimi np. jama ustna i gardło, jama nosowa i zatoki przynosowe. Osoby profesjonalnie posługujące się głosem, np. śpiewacy czy aktorzy, są uczone korzystania z rezonatorów, aby ich głos był piękniejszy i bardziej nośny. Umiejętność tę może posiąść jednak każdy. Wykorzystanie rezonatorów podczas mówienia sprawia, że nie musimy wkładać tak wiele wysiłku w wydobywanie głosu, gdyż rezonatory wzmacniają go. Krtań pracuje wtedy swobodnie i bez nadmiernego napięcia.

• Postawa ciała

Nawet postawa ciała może mieć wpływ na emisję głosu. Powinna ona być w miarę wyprostowana i swobodna. Garbienie się podczas mówienia wpływa na pogorszenie funkcji oddechowej, pozycja nadmiernie wyprostowana niekorzystnie zwiększa napięcie mięśni. Równie ważna jest pozycja głowy, gdyż wpływa ona na położenie krtani podczas mówienia. Zbytnie wysuwanie głowy do przodu, cofanie jej lub przekrzywianie podczas mówienia wpływa niekorzystnie na czynność krtani.
Rehabilitacja głosu

Rehabilitacja głosu jest bardzo ważnym elementem terapii zaburzeń głosu, a w wielu przypadkach podstawowym sposobem ich leczenia.
Podczas badania pacjenta z dysfonią czynnościową lekarz wyklucza najpierw inne czynniki, które mogą wpłynąć na powstanie dysfonii (np. choroby metaboliczne, zaburzenia hormonalne), zlecając ewentualnie badania dodatkowe (np. badania stężenia hormonów lub jonów we krwi, USG tarczycy i inne). Lekarz obserwuje jednocześnie sposób tworzenia głosu przez pacjenta. Jeśli stwierdza, że emisja głosu jest nieprawidłowa, zleca i prowadzi rehabilitację głosu, czyli naukę prawidłowej emisji głosu wraz z ćwiczeniami przywracającymi prawidłową czynność mięśni krtani.
W rehabilitacji głosu wykorzystywane są różne metody, które mają na celu naukę prawidłowego oddychania z zastosowaniem przepony, ćwiczenia nastawienia głosowego i rezonansu głosowego oraz ćwiczenia manipulacyjne, czyli specjalny rodzaj masażu, który poprawia czynność krtani i normalizuje napięcie mięśni krtani. Należy podkreślić, że manipulacje na krtani może wykonywać tylko lekarz, gdyż krtań jest narządem bardzo delikatnym i niewłaściwy ucisk może być bolesny, a nawet niebezpieczny.
Rehabilitacja głosu powinna być prowadzona systematycznie. Wiele ćwiczeń pacjent może po przeszkoleniu wykonywać samodzielnie w domu. Zazwyczaj rehabilitacja głosu trwa kilka miesięcy, lecz niekiedy może trwać nawet kilka lat.

Kto może skorzystać z rehabilitacji głosu?

Rehabilitacja głosu jest podstawowym sposobem leczenia w przypadku istnienia dysfonii czynnościowych, zaburzeń głosu u osób zawodowo posługujących się głosem (nauczycieli, mówców, wykładowców), u pacjentów ze zmianami organicznymi (np. guzkami głosowymi, zmianami obrzękowymi), które powstały z powodu nieprawidłowej emisji głosu. Jest również wskazana u pacjentów po zabiegach mikrochirurgicznych na fałdach głosowych.

Gdzie prowadzona jest rehabilitacja głosu?

Prowadzimy diagnostykę schorzeń narządu głosu oraz rehabilitację głosu w warunkach ambulatoryjnych i hospitalizacji. Organizujemy również wyjazdowe turnusy rehabilitacyjne dla pacjentów z zaburzeniami głosu, wzbogacone o elementy balneoterapii.

Twoje dziecko nie przeszło pomyślnie badania przesiewowego słuchu! Co to oznacza?

Wynik testu wykonanego dziecku w czasie pobytu na oddziale noworodkowym wskazuje na to, że w momencie badania Twoje dziecko nie słyszało prawidłowo, jednym lub obydwoma uszami. Może to być związane z uszkodzeniem słuchu, ale przeważnie wynika jedynie z hałasu otoczenia, czy z zalegania mazi lub płynu owodniowego w przestrzeniach ucha, co powoduje nieprawidłowy wynik badania. Oznacza to, że Twoje dziecko wymaga powtórzenia testu w pierwszym trymestrze życia, aby wykluczyć możliwość istnienia wady słuchu wymagającej leczenia.

Pamiętaj! Bardzo istotne jest powtórzenie badania przesiewowego lub wykonanie wstępnego badania diagnostycznego!

Ponowne wykonanie badania przesiewowego może potwierdzić lub wykluczyć problemy ze słuchem. Potwierdzenie oznacza konieczność dalszych badań diagnostycznych w ośrodku audiologicznym. Wykluczenie oznacza, że w czasie badania dziecko słyszało prawidłowo. Należy pamiętać, że wraz z rozwojem dziecka kształtują się jego umiejętności słuchowe. Bardzo ważna jest dalsza obserwacja rozwoju reakcji słuchowych i mowy dziecka w warunkach codziennej zabawy. Pomocny będzie „Test rozwoju reakcji słuchowych i mowy”. Pamiętaj, że wątpliwości zawsze wymagają wyjaśnienia. Porozmawiaj z lekarzem rodzinnym, zapytaj, gdzie można wykonać badanie słuchu.

„Jak należy przygotować dziecko do ponownego badania przesiewowego lub wstępnego badania diagnostycznego?

Uzyskanie dobrych warunków do badania wymaga snu dziecka. Postaraj się również zapewnić dziecku suchą pieluszkę, ubranko na zmianę i picie. Wtedy badanie na pewno się powiedzie.

Jak wykonuje się powtórne badanie przesiewowe słuchu lub wstępne badanie diagnostyczne?

Badanie podstawowe wykonuje się tak samo jak to na oddziale noworodków, tj. za pomocą otoemisji akustycznej (OAE) lub słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu (ABR), podczas którego asystowaliście. Różnica polega jedynie na wstępnym wywiadzie i badaniu lekarskim oraz wykonaniu dodatkowego badania tzw. audiometrii impedancyjnej (AI), diagnozującego stan ucha środkowego. Dzięki temu dodatkowemu badaniu możemy potwierdzić lub wykluczyć np. bezboleśnie przebiegające zmiany pozapalne uszu wymagające leczenia. Służy do tego niewielkich rozmiarów sonda, którą umieszcza się w zewnętrznej części przewodu słuchowego. Badanie to trwa około 5 minut. Jest nieskomplikowane, niebolesne i całkowicie bezpieczne dla dziecka.

Jak częste są uszkodzenia słuchu u noworodków i niemowląt?

Poważne zaburzenia słuchu występują u około 2-4 na 1000 noworodków. U 30% dzieci z niedosłuchem nie można znaleźć w wywiadzie przyczyny uszkodzenia słuchu. Nie są w grupie ryzyka, są ogólnie zdrowe, w rodzinie nie było przypadków niedosłuchu, rodzice nie są spokrewnieni. Często niedosłuch u dziecka ujawniający się po raz pierwszy w rodzinie może być spowodowany mutacją genową. Niekiedy niedosłuch może postępować lub ujawnić się w ciągu kilku pierwszych lat życia. Niektóre dzieci mogą też utracić słuch później, na skutek przebycia infekcji, chorób zakaźnych, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, urazów głowy itp. W wieku szkolnym co piąte dziecko ma różnego rodzaju zaburzenia słuchu. Większość z nich powstaje w wyniku zmian zapalnych i można je skutecznie leczyć, gdy są wcześnie wykryte.

Znamy już wynik wstępnego badania diagnostycznego. Co dalej?

Otrzymanie nieprawidłowego wyniku popartego konsultacją lekarza oznacza konieczność dalszych dokładnych badań diagnostycznych audiologiczaudiologia. innych. W ich wyniku może okazać się, że dziecko ma niebolesne zmiany wysiękowe wymagające leczenia farmakologicznego albo trwały niedosłuch wymagający wielospecjalistycznej rehabilitacji w aparatach słuchowych.

Pamiętaj! Uszkodzenie słuchu w tym okresie życia dziecka może być niezauważalne.

Pierwsze miesiące życia dziecka to tzw. „złoty okres rozwoju mowy”, bardzo ważny dla rozwoju przyszłych umiejętności komunikowania się z otoczeniem za pomocą mowy. Dziecko z uszkodzeniem słuchu nie odbiera prawidłowo dźwięków otoczenia, w związku z tym jego umiejętność nauki mowy i nabywania języka jest znacznie ograniczona, a często wręcz niemożliwa. Współczesne badania wykazały, że mózg dziecka kształtuje się pod wpływem bodźców słuchowych docierających z otoczenia, m.in. mowy. U dziecka niedosłyszącego informacja z układu słuchowego dociera do mózgu w sposób znacznie ograniczony. Może to spowodować zmniejszenie lub nieodwracalną utratę zdolności słuchowych dziecka. Im późniejsze wykrycie uszkodzenia słuchu i wdrożenie postępowania leczniczego, tym mniejsza szansa, że dziecko nauczy się mówić. To dlatego tak ważne jest wczesne zgłaszanie się na wyznaczone badania. Optymalnym czasem na zakończenie badań diagnostycznych i podjęcie właściwego leczenia niedosłuchu jest pierwsze półrocze życia dziecka. Później szansa twojego dziecka na zminimalizowanie konsekwencji uszkodzenia słuchu maleje wraz z wiekiem, gdyż zmniejsza się plastyczność mózgu, a w efekcie maleje również skuteczność rehabilitacji słuchu i mowy.