U wielu ludzi z przewlekłymi chorobami układu pokarmowego mogą pojawić się dolegliwości ze strony gardła i krtani. Szczególnie często ten problem występuje u zawodowych śpiewaków.
Do tworzenia czystego, ładnie brzmiącego głosu potrzebne są między innymi zdrowe, gładkie fałdy głosowe. Kwaśna treść żołądkowa zarzucana do przełyku nie tylko może wywołać uczucie pieczenia lub ciała obcego w gardle, ale może także powodować obrzęk delikatnych brzegów fałdów głosowych. Prowadzi to do słyszalnych zmian w głosie.

W jaki sposób kwaśna treść z żołądka może cofnąć się do przełyku? 
Aby zrozumieć ten mechanizm, niezbędne jest posiadanie podstawowych informacji na temat fizjologii przełyku. W przełyku są 2 zwieracze: górny i dolny. Aby zapobiec cofaniu się treści żołądkowej do przełyku, ciśnienie w dolnym zwieraczu musi być wyższe od tego, jakie panuje w żołądku. Wiele czynników zewnętrznych może wpłynąć na obniżenie ciśnienia w zwieraczu dolnym, np. niektóre leki: atropina, blokery kanału wapniowego; leki z grupy trankwilizerów np. benzodiazepiny; niektóre leki antydepresyjne; leki antyhistaminowe, levodopa. Również neurotransmitery B-adrenergiczne, dopaminergiczne i antycholinergiczne wpływają hamująco na skurcz dolnego zwieracza przełyku. Wiele hormonów, np. estrogeny, progesteron, prostaglandyny E1 i E2, somatostatyna czy cholecystokinina, ma wpływ na napięcie zwieracza dolnego.
Natomiast na zwiększenie napięcia zwieracza dolnego przełyku korzystnie wpływają pokarmy bogate w białko, leki zobojętniające kwasy, leki cholinergiczne i a-adrenergiczne.

Należy jednakże pamiętać, że w pojawieniu się refluksu żołądkowego sprzyja nie tylko zwiększone ciśnienie w żołądku w stosunku do ciśnienia zwieracza dolnego. Duży wpływ mają również nieprawidłowości istniejące w samym żołądku, takie jak: zwiększone wydzielanie kwasu, zaburzenie motoryki i inne.
Czynnikiem predysponującym do pojawienia się refluksu jest zwykle nieprzestrzeganie właściwej diety – spożywanie dużych ilości tłuszczów, kawy, owoców cytrusowych i pomidorów, ostrych przypraw. Niekorzystnie wpływa również stres, gdyż zwiększa produkcję kwasu w żołądku.

Jakie dolegliwości może wywołać choroba refluksowa?
Kaszel, szczególnie w nocy, przechodzący w ciągły; poranna chrypka, która w ciągu dnia przechodzi; częste pochrząkiwania – tzw. czyszczenie gardła; może pojawić się ból przy połykaniu, uczucie suchości w ustach; obłożony język; uczucie ciała obcego w gardle; trudności w oddychaniu szczególnie w nocy, w niektórych przypadkach może nawet nastąpić odruchowy skurcz mięśni krtani; zgaga lub odbicia kwaśną treścią pokarmową. Pojawić się mogą również dolegliwości ze strony trąbek słuchowych i ból ucha.

Jeżeli obserwujesz u siebie któreś z wyżej wymienionych objawów, poszukaj pomocy u lekarza.

Jakie zmiany w krtani można zaobserwować w wyniku refluksu?
Zaczerwienienie i obrzęk fałdów głosowych, owrzodzenia kontaktowe, ziarniniaki tylnej części fałdów głosowych, ziarniniaki wyrostków głosowych chrząstek nalewkowatych, zwężenie tylnego odcinka szpary głośni, zapalenie stawu pierścienno-nalewkowatego, zwężenie nadgłośniowe i podgłośniowe. Przewlekły stan zapalny może sprzyjać pojawieniu się nowotworu.
Wszelkie rany powstałe na skutek operacji znaczne gorzej się goją u pacjentów z chorobą refluksową. Dlatego tak ważne jest leczenie tej choroby przed zabiegami operacyjnymi przeprowadzanymi w tej okolicy.
Udowodniono także, że syndrom nagłej śmierci noworodków (SIDS -Sudden Infant Death Syndrom) ma korelacje z refluksem kwaśnej treści żołądkowej. Kwaśna treść żołądka powoduje skurcz dróg oddechowych na drodze odruchowej.

Zalecenia w chorobie refluksowej.

• Jedz posiłki często w ciągu dnia, ale w małej objętości, by nie powodować zwiększonego ciśnienia na zwieracz dolny przełyku.
• Jeżeli cierpisz na nadwagę, to wskazane jest zrzucenie nadmiaru kilogramów. Otyłość powoduje zwiększenie ciśnienia w brzuchu. Ma to wpływ na parcie treści pokarmowej z żołądka do przełyku.
• Jeżeli palisz, rzuć palenie. Związki chemiczne wydzielające się podczas palenia wpływają na obniżenie napięcia mięśni zwieracza dolnego przełyku.
• Śpij na „wysokiej” poduszce z głową uniesioną kilkanaście centymetrów od poziomu łóżka. Takie ułożenie zmniejsza ciśnienie pokarmów w żołądku na zwieracz dolny przełyku.
• Unikaj jedzenia przed pójściem spać. Kładź się 3-4 godziny po ostatnim posiłku. Leżenie bezpośrednio po posiłku z „pełnym” żołądkiem powoduje ucisk treści pokarmowej na zwieracz dolny przełyku, a tym samym zwiększa szansę na powstanie refluksu.
• Unikaj ciasnych ubrań, pasków, które uciskają brzuch.
• Po posiłku nie pochylaj się, nie zginaj. Najlepiej trzymaj postawę stojącą przez kilka, kilkanaście minut po jedzeniu.
• Unikaj napoi i pokarmów, które mają wpływ na zmniejszenie napięcia zwieracza dolnego przełyku:
• Nie pij kawy, herbaty, coca-coli, alkoholu, napoi gazowanych, soków: cytrusowych, pomidorowych, mleka, maślanki.
• Unikaj owoców: kiwi, jabłek, melonów, bananów, brzoskwiń, śliwek i truskawek.
• Nie jedz następujących warzyw: cebuli, marchewki, rzodkiewek, pomidorów, ogórków, brokułów, papryki, bakłażanów, fasoli.
• Unikaj tłustych, smażonych potraw typu: boczek, kiełbasa, jajecznica, pizza, frytki, chipsy itp.
• Unikaj ostrych przypraw, sosów do sałatek opartych na occie, soku z cytryny.
• Unikaj marynowanych potraw.
• Unikaj stresu.

Leczenie choroby refluksowej odpowiednimi lekami, przestrzeganie diety oraz zaleceń lekarza powoduje ustąpienie dolegliwości ze strony gardła i krtani.

W Centrum Słuchu i Mowy „MEDINCUS” przeprowadza się badania, które mogą potwierdzić występowanie choroby refluksowej i jej wpływ na krtań, gardło i nosogardło. Do tego celu wykorzystywany jest wysokiej klasy, nowoczesny sprzęt endoskopowy umożliwiający obrazowanie struktur wewnętrznych na monitorze telewizora.

Długotrwałe przeciążenie aparatu głosu, niewłaściwe posługiwanie się głosem oraz mówienie w hałaśliwym otoczeniu może przyczynić się do powstania zaburzeń głosu. Wiedzą o tym osoby, które zawodowo posługują się głosem i w pracy muszą dużo mówić. Są to np. przedszkolanki, nauczyciele (szczególnie młodszych klas), maklerzy giełdowi, trenerzy niektórych dyscyplin sportowych oraz rodzice, którzy mają hałaśliwe dzieci.
Tworzenie i emisja głosu w hałasie wymagają bowiem wzmożonej pracy mięśni aparatu głosu (krtani) po to, aby być słyszanym i prawidłowo odebranym przez słuchającego. Taki mówca musi „przekrzyczeć” hałas. Nadmierna praca wpływa bardzo niekorzystnie na głos, doprowadzając początkowo do zmian głosu czynnościowych, które uważa się za odwracalne. Z czasem może jednak dojść do utrwalenia się nieprawidłowych, mechanizmów a w konsekwencji do zmian organicznych w obrębie krtani np. guzków głosowych. Są to już zmiany, które nierzadko wymagają interwencji chirurgicznej. Jak poważne jest to zjawisko, potwierdza statystyka, która wymienia dysfunkcje krtani na pierwszym miejscu wśród chorób zawodowych u nauczycieli.

Prawidłowy sposób tworzenia głosu warunkuje właściwa higiena. Polega ona między innymi na tworzeniu głosu o odpowiednim nastawieniu i natężeniu. Spełnienie tego warunku wymaga jednak dostatecznie cichego otoczenia, w którym przebywamy i pracujemy.
Nadmierny hałas sprawia, że mówimy głośniej, w sposób party, o twardym nastawieniu, angażując w ten proces wzmożoną pracę mięśni, w tym mięśnie krtani. Te wymuszone warunki emisji powodują, że zmienia się barwa głosu, jego dźwięczność, pojawiają się w głosie elementy dotąd nieobecne, pogarsza się jego brzmienie.

Kilka rad, jak komunikować się w hałasie, by zapobiec zaburzeniom głosu:

• Nie krzycz do niesfornych dzieci, zamiast tego użyj gestu, przedmiotu, by zwrócić ich uwagę.
• Nie krzycz na mityngach sportowych, skorzystaj z gwizdków, trąbek, by wyrazić swój entuzjazm.
• Spróbuj ograniczyć hałas podczas konwersacji, zamykając okna, drzwi.
• Podczas rozmowy zwróć twarz w stronę rozmówcy.
• Staraj się zmniejszyć odległość dzielącą cię od rozmówcy.
• Mów, zachowując swobodnie wyprostowaną postawę i z uniesioną głową.
• Pomagaj sobie podczas rozmowy gestem.

Jak dbać o głos?

• Pamiętaj o „miękkim” zapoczątkowaniu zdania.
• Nie podwyższaj głosu, mów w swoim rejestrze.
• Pamiętaj o przerwach na oddech, nie staraj się wszystkiego powiedzieć na jednym wydechu.
• Pamiętaj, żeby nie mówić na wdechu, a jedynie na wydechu.
• Robiąc głębsze oddechy, uruchom przeponę – naucz się prawidłowej techniki oddechowej.
• Podczas mówienia wykorzystuj swoje mięśnie artykulacyjne, otwieraj usta, nie mów z zaciśniętymi wargami.
• Dbaj, aby mięśnie ramion, szyi, krtani, klatki piersiowej były rozluźnione, a nie napięte.
• Zrób sobie małą rozgrzewkę mięśni przed dłuższą rozmową (np. mruczenie).

O czym warto pamiętać?

• Nawykowy kaszel może uszkadzać fałdy głosowe. Zamiast kasłać spróbuj:

1. wolno przełknąć ślinę,
2. popijać wodę,
3. kasłać po cichu.

• Nawadnianie organizmu. Odwodnienie organizmu ma bardzo niekorzystny wpływ również na głos.

1. Pij przynajmniej 8 szklanek napojów bezkofeinowych, bezalkoholowych i niegazowanych dziennie. Jeśli nie czujesz pragnienia, pij „z rozsądku”. Popijaj wodę podczas mówienia.
2. Utrzymuj odpowiednią wilgotność powietrza. Stosuj nawilżacze powietrza w pomieszczeniu, w którym śpisz, przebywasz i mówisz.

• Staraj się: nie pochrząkiwać i pokasływać, nie mówić zbyt szybko, nie nabierać płytko oddechu, nie mówić monotonnym głosem lub tonem zbyt agresywnym, unikać wtrąceń (np. „eee…”)

Pewne nawyki mogą być szkodliwe dla Twojego głosu. Są to np.:

• twardy atak głosowy (zaczynanie wypowiedzi w sposób gwałtowny, z napięciem),
• mówienie z użyciem nienaturalnej wysokości głosu (np. niższym głosem),
• mówienie na „resztkach powietrza”,
• napinanie mięśni szyi, górnej części klatki piersiowej lub ramion,
• mówienie podczas wykonywania intensywnych ćwiczeń fizycznych.

Pozwól odpocząć twojemu głosowi, gdy jest zmęczony lub gdy masz infekcję. Jeśli masz chrypkę podczas infekcji, nie staraj się szeptać. Jest to niekorzystne dla Twojej krtani. Zamiast tego staraj się mówić cichym, ale dźwięcznym głosem.

To jedna z najbardziej przykrych wad wymowy dotykająca ok. 1% ogółu ludności. Zwykle zaczyna się między 3 a 5 r.ż. Przejawia się zaburzeniami komunikacji słownej, trudnością w zachowaniu płynności mowy na skutek nadmiernych skurczów mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych.
Najczęściej oznacza to:

• powtarzanie (tata tata tata kupił mi mi),
• przeciąganie (czaaasami maaam kkkatar),
• pauzy (…..chcę …..oglądać ………telewizję),
• zatrzymanie toku mowy (pozwala na chwilę odpoczynku),
• wypełniacze, embołofrazje (ja yyyy kupię yyyy ten yyyy chleb),
• problemy z oddychaniem (częste wdechy, zachłystywanie się powietrzem),
• współruchy (obejmują oczy, wargi, nogi oraz inne części ciała),
• unikanie kontaktu wzrokowego.

Mianem jąkania określamy zwykle utratę kontroli nad wypowiedzią. Jest to usilna próba wypowiedzenia słów przy braku posłuszeństwa ze strony narządów artykulacyjnych, w odróżnieniu do zwykłej niepłynności, której doświadczamy wszyscy poprzez wahania i powtórzenia.
Osoby jąkające się unikają wypowiadania trudnych słów, wycofują się z pełnienia różnych ról społecznych i sytuacji zadaniowych, milczą w towarzystwie, więc często nie wiemy, że się jąkają. Początkowo jąkanie ma postać łagodną i osoba jąkająca się nie zawsze ma świadomość istnienia niepłynności mowy. W wyniku niekorzystnych warunków lub niewłaściwego zachowania otoczenia (rówieśnicy, rodzice) utrwala się ono, stając się poważnym problemem. Konieczność porozumiewania się jest odczuwana przez osoby jąkające się jako udręka, ciąg przykrych przeżyć. W konsekwencji pojawia się frustracja i lęk przed mówieniem. Obraz kliniczny jąkania jest zmienny i zależy od wielu czynników. Objawy mogą znikać lub ulegać złagodzeniu, bądź nasilać się w sytuacjach lękowych i chwilach silnego napięcia psychicznego (podczas mówienia w dużej grupie osób, w czasie rozmowy przez telefon) .
Większość jąkających się osób podziela opinię, że ukryte aspekty jąkania (lęk, zakłopotanie, zażenowanie, wstyd, napięcie) wpływają na utratę pewności siebie i wiary we własne możliwości.
Najtrudniejszy dla osoby jąkającej się jest strach przed wystąpieniem jąkania i przed reakcją otoczenia.
Na poziom lęku ma wpływ również to, jak osoba jąkająca się postrzega siebie. Im bardziej nasilone objawy jąkania, im bardziej osoba jąkająca się jest ambitna i zależna od opinii otoczenia, tym więcej zaniżonych aspiracji i nie podjętych działań. Milczenie wokół problemu jąkania w relacji z drugą stroną nie redukuje go, ale czyni jeszcze trudniejszym.

Jak pomóc osobie jąkającej się?

• Traktuj osobę jąkającą się jak partnera w rozmowie i uważnie go słuchaj.
• Zaakceptuj sposób wyrażania się osób jąkających się.
• Nie przerywaj i nie mów za osobę jąkającą się (to oznaka zniecierpliwienia i ubezwłasnowolnienia).
• Nie okazuj zdenerwowania, politowania i gniewu, pozwól skończyć wypowiedź.
• Utrzymuj kontakt wzrokowy w czasie rozmowy.

Dla rodziców i nauczycieli dzieci jąkających się:

• Mów do dziecka powoli i spokojnie, aby nie stwarzać atmosfery pośpiechu.
• Nie wkraczaj w wypowiedź dziecka, każąc mu mówić powoli, brać oddech lub uspokajając je.
• Odwracaj uwagę dziecka od jego mówienia, szczególnie gdy ma trudności. Pozwól mu skończyć wypowiedź i następnie zainteresuj je tym, co nie sprawia mu kłopotu.
• Należy przyjąć epizody zacinania się jako coś naturalnego. Słuchaj, co dziecko mówi, a nie jak mówi. To pomoże dziecku jąkającemu się i będzie przykładem dla innych dzieci.
• Nie wykluczaj dziecka jąkającego z działań, w których trzeba mówić. Dla dobrego samopoczucia należy zachęcać do wspólnej recytacji, chóralnego czytania i śpiewu ( przy takich formach wypowiedzi jąkanie znika).
• Pomagaj dziecku w wyrabianiu poczucia własnej wartości, nie biorąc pod uwagę jego potknięć w mówieniu, a podkreślając inne działania, które dobrze wykonuje.
• Każdy nawet najmniejszy sukces ucznia z niepłynnością mowy odpowiednio pochwal i zachęć do dalszego działania.
• Oszczędzając psychikę dziecka z niepłynnością należy go równocześnie hartować, wycofując jednak natychmiast z tych sytuacji, którym dziecko nie może sprostać.

Porady dla osób jąkających się:

• Dokładnie określ swój problem: co robisz, gdy się jąkasz, jak się zachowujesz, jakie są twoje myśli i uczucia.
• Staraj się zawsze mówić rozważnie, niezależnie od tego, czy jąkanie występuje, czy nie.
• Wszystkie zmiany w swoim życiu wprowadzaj powoli.
• Nie musisz ukrywać jąkania – to nie zaraźliwa choroba.
• Podejmuj ryzyko rozmowy.
• Jąkaj się otwarcie i nie staraj się ukrywać faktu, że jesteś osobą jąkającą się.
• Twoja otwarta postawa i pozytywny obraz własnej osoby pozwala uwolnić się od strachu.
• Próbuj mówić tak dużo i tak często, jak to jest możliwe.

„Lepiej mówić jąkając się niż milczeć płynnie”
Pamiętaj, że jąkasz się w dobrym towarzystwie:
Wergiliusz, Karol Darwin, Marilyn Monroe, Winston Churchill, Anthony Quinn, Łukasz Golec, Bruce Willis, Mike Tyson, Jurek Owsiak, Adam Michnik.

Pomoc pacjentom jąkającym się

Opracowaliśmy i wdrożyliśmy do praktyki klinicznej wielotorową terapię osób jąkających się.
Różnorodność czynników wpływających na powstawanie jąkania powoduje, że konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki. Wszystkie osoby jąkające się poddawane są badaniu foniatrycznemu, ocenie logopedycznej, psychologicznej i pedagogicznej. Na podstawie wywiadu, przeprowadzonych badań lekarskich, wyników konsultacji specjalistów (wyniki testów), opracowywany jest indywidualny program rehabilitacyjny. Uwzględnia on szeroko rozumianą terapię logopedyczną usprawniającą płynność mowy pacjenta, psychoterapię, fizjoterapię, ćwiczenia relaksacyjne, rehabilitację foniatryczną i farmakoterapię. Ponadto u pacjentów z nieprawidłową uwagą słuchową stosuje się terapię Metodą Tomatisa (stymulację audio-psycho-lingwistyczną). Ważnym elementem terapii osób jąkających się jest metoda korekcji jąkania przy zastosowaniu Cyfrowego Korektora Mowy. Wyniki badań potwierdziły dużą skuteczność Cyfrowego Korektora Mowy w terapii osób jąkających.