Choroba refluksowa przełyku (gastroesophageal reflux disease, GERD) od wielu lat należy do najczęstszych schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego. GERD stanowi istotny problem społeczny, tym bardziej, że charakteryzuje się często wieloletnim przebiegiem i dużą skłonnością do nawrotów. Szacuje się, że około połowa dorosłej populacji krajów rozwiniętych (Europa Zachodnia, USA, Australia) przynajmniej raz w życiu doświadczyła objawów zarzucania żołądkowo-przełykowego, a 20-30% tej populacji cierpi z powodu GERD. W krajach wysoko rozwiniętych objawy refluksu występują codziennie u 3-7% populacji, raz na tydzień u około 20% populacji, a raz w miesiącu odczuwa ją 36% ludzi. U wielu ludzi z przewlekłymi chorobami układu pokarmowego mogą pojawić się dolegliwości ze strony gardła i krtani. Szczególnie często ten problem występuje u zawodowych śpiewaków.

Do tworzenia czystego, ładnie brzmiącego głosu potrzebne są między innymi zdrowe, gładkie fałdy głosowe. Kwaśna treść żołądkowa zarzucana do przełyku nie tylko może wywołać uczucie pieczenia lub ciała obcego w gardle, może także powodować obrzęk delikatnych brzegów fałdów głosowych. Prowadzi to do słyszalnych zmian w głosie.

Choroba refluksowa równie często występuje u obu płci, może dotyczyć każdej grupy wiekowej, jednak większą zapadalność obserwuje się u osób po 40. r.ż., u mężczyzn. Z innych czynników potwierdzono związek nadwagi (BMI > 25 kg/m²) z występowaniem objawów i zapalenia przełyku przez niekorzystny wpływ zwiększonego ciśnienia w jamie brzusznej na zwieracz przełyku oraz sprzyjanie powstawaniu przepukliny rozworu przełykowego przepony.

Z uwagi na wzrastającą częstość występowania choroby refluksowej przełyku uważana jest ona za chorobę tego tysiąclecia. Pacjenci z chorobą refluksową mają niższy komfort fizyczny i psychiczny niż np. chorzy z cukrzycą, zapaleniem stawów lub nadciśnieniem tętniczym. Choroba refluksowa przełyku wpływa także w sposób negatywny na zdolność do świadczenia pracy oraz jej efektywność. Bardzo ważnym problemem jest wysoki odsetek nawrotów choroby, ponieważ u ok. 80% pacjentów objawy występują ponownie w ciągu roku od skutecznego wyleczenia ostrej fazy.

Przyczyny

Do czynników ryzyka, które są związane z objawami ze strony krtani i dróg oddechowych, należą:

• częste używanie głosu,
• palenie tytoniu,
• infekcje dróg oddechowych,
• objawy alergiczne,
• posiadanie zwierząt domowych,
• przebywanie w pobliżu klimatyzatorów,
• spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła,
• nowe warunki środowiskowe.

Objawy

Objawy refluksu krtaniowo-gardłowego:

• kaszel – po posiłku i w godzinach porannych,
• poranne zaburzenia emisji głosu,
• uczucie suchości w gardle,
• uczucie ciała obcego/przeszkody w gardle,
• stałe pochrząkiwanie,
• uczucie spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła,
• ból gardła,
• nieprzyjemny zapach z ust,
• dławienie, duszność nasilająca się w godzinach nocnych,
• skurcz głośni,
• procesy zapalne w obrębie górnych i dolnych dróg oddechowych,
• wysiękowe zapalenie uszu,
• choroby zębów i przyzębia.

Dolegliwości wywoływane przez chorobę refluksową

• kaszel, szczególnie w nocy,
• poranna chrypka, która w ciągu dnia przechodzi,
• częste pochrząkiwania – tzw. czyszczenie gardła,
• ból przy połykaniu,
• uczucie suchości w ustach,
• obłożony język,
• uczucie ciała obcego w gardle,
• trudności w oddychaniu szczególnie w nocy, w niektórych przypadkach może nawet nastąpić odruchowy skurcz mięśni krtani,
• zgaga lub odbicia kwaśną treścią pokarmową,
• dolegliwości ze strony trąbek słuchowych i ból ucha.

Zmiany w krtani, jakie można zaobserwować w wyniku refluksu

• zaczerwienienie i obrzęk fałdów głosowych,
• owrzodzenia kontaktowe,
• ziarniniaki tylnej części fałdów głosowych,
• ziarniniaki wyrostków głosowych chrząstek nalewkowatych,
• zwężenie tylnego odcinka szpary głośni,
• zapalenie stawu pierścienno-nalewkowatego,
• zwężenie nadgłośniowe i podgłośniowe.

Przewlekły stan zapalny może sprzyjać pojawieniu się nowotworu.

Wszelkie rany powstałe na skutek operacji znaczne gorzej się goją u pacjentów z chorobą refluksową. Dlatego tak ważne jest leczenie tej choroby przed zabiegami operacyjnymi przeprowadzanymi w tej okolicy.

Diagnoza

W Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS przeprowadzamy badania, które mogą potwierdzić występowanie choroby refluksowej i jej wpływ na krtań, gardło i nosogardło. Do tego celu wykorzystywany jest wysokiej klasy, nowoczesny sprzęt endoskopowy umożliwiający obrazowanie struktur wewnętrznych na monitorze telewizora.

Leczenie

Leczenie choroby refluksowej odpowiednimi lekami, przestrzeganie diety oraz zaleceń lekarza powoduje ustąpienie dolegliwości. W przypadku leczenia choroby refluksowej najważniejsze jest leczenie przyczynowe.

Ponieważ w pewnym sensie choroba refluksowa jest chorobą przewlekłą, trudną do leczenia, farmakologiczne efektywne leczenie powinno obejmować:

1. zlikwidowanie dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta (objawów subiektywnych),
2. zapobieganie nawrotom uszkodzenia błony śluzowej przełyku oraz jej wygojenie
3. zapobieganie powikłaniom GERD.

Nierozerwalną zasadą związaną z leczeniem farmakologicznym GERD jest modyfikacja trybu życia pacjenta. Zalecane są:

• uniesienie wezgłowia łóżka o około 15 cm. Powoduje to osłabienie nocnego zarzucania treści żołądkowej do przełyku, przez co zmniejszone zostaje ryzyko uszkodzenia przełyku,
• zaprzestanie stosowania używek takich jak: alkohol, papierosy,
• unikanie obfitych posiłków, szczególnie przed porą nocną i położeniem się ,
• unikanie posiłków tłustych,
• stosowanie diety odchudzającej w przypadku pacjentów otyłych,
• wyeliminowanie lub zdecydowane ograniczenie takich produktów spożywczych jak: mięta, czekolada, kawa (również bezkofeinowa), herbata, soki, napoje gazowane.

Przebieg leczenia zależy od zaawansowania choroby oraz powstałych na skutek choroby zmian. Może przebiegać w sposób ciągły (stany zaawansowane) i wtedy możemy mówić o przewlekłej farmakoterapii lub może przebiegać w schemacie przerywanym (zastosowanie inhibitorów pompy protonowej). W wielu przypadkach, kiedy objawy są łagodne oraz nie ma innych przeciwwskazań, stosowane może być leczenie w momencie wystąpienia objawów, doraźne. Strategia leczenia choroby refluksowej polega na zmniejszeniu niekorzystnego oddziaływania kwasu solnego w obrębie przełyku i w ten sposób zapobieganie pojawiania się nowych owrzodzeń oraz gojenie się już powstałych.

Należy pamiętać, że leczenie choroby refluksowej powinno odbywać się pod nadzorem lekarza. Stosowanie leków z grupy inhibitorów pompy protonowej przez długi czas bez konsultacji z lekarzem może skutkować poważnymi problemami związanymi ze zmianą mikrobiomu w obrębie przewodu pokarmowego.

Leki zobojętniające, neutralizujące nadmiar kwasu solnego, zgodnie z aktualnymi wytycznymi odgrywają rolę uzupełniającą w leczeniu tego schorzenia. Mechanizm ich działania polega na reakcji chemicznej z kwasem solnym i neutralizowanie go. Przykładami tej grupy leków są: wodorotlenek glinu, wodorotlenek magnezu, węglan wapnia, alginian sodu. Występują w postaci tabletek i zawiesin. Symetykon działa poprzez zmniejszenie incydentów cofania się treści żołądkowej do przełyku poprzez osłabienie skłonności soku żołądkowego do tworzenia pienistej wydzieliny. Dodatkowo symetykon działa również w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego powoduje zmniejszenie wzdęć i dyskomfortu w jamie brzusznej.

INHIBITORY POMPY PROTONOWEJ są lekami najsilniej hamującymi wydzielanie w żołądku. Są to tzw. „proleki”, czyli nie od razu występują w formie aktywnej, a muszą zostać zaktywowane w środowisku kwaśnym, czyli w żołądku. Efektem ich działania jest zahamowanie/zmniejszenie produkcji kwasu solnego w żołądku. Bardzo ważnym aspektem skuteczności działania tych leków jest ich odpowiednie stosowanie. Ponieważ są w formie nieaktywnej wymagań jest ich aktywacja w środowisku kwaśnym, muszą być stosowane co najmniej 30 minut przed posiłkiem, najczęściej stosuje się je rano. Aktualnie na rynku farmaceutycznym dostępna jest bez recepty dawka 20 mg omeprazolu, który należy do grupy inhibitorów pompy protonowej. 

Zalecenia

Zalecenia w chorobie refluksowej:

• jedz posiłki często w ciągu dnia, ale w małej objętości, by nie powodować zwiększonego ciśnienia na zwieracz dolny przełyku,
• jeżeli cierpisz na nadwagę, to wskazane jest zrzucenie nadmiaru kilogramów. otyłość powoduje zwiększenie ciśnienia w brzuchu. ma to wpływ na parcie treści pokarmowej z żołądka do przełyku,
• jeżeli palisz, rzuć palenie. związki chemiczne wydzielające się podczas palenia wpływają na obniżenie napięcia mięśni zwieracza dolnego przełyku,
• śpij na „wysokiej” poduszce z głową uniesioną kilkanaście centymetrów od poziomu łóżka. takie ułożenie zmniejsza ciśnienie pokarmów w żołądku na zwieracz dolny przełyku,
• unikaj jedzenia przed pójściem spać, kładź się 3-4 godziny po ostatnim posiłku,
• unikaj ciasnych ubrań, pasków, które uciskają brzuch,
• po posiłku nie pochylaj się, nie zginaj, trzymaj postawę stojącą przez kilka, kilkanaście minut po jedzeniu,
• unikaj stresu.

Unikaj napojów i pokarmów, które mają wpływ na zmniejszenie napięcia zwieracza dolnego przełyku:

• nie pij kawy, herbaty, coca-coli, alkoholu, napojów gazowanych, soków: cytrusowych, pomidorowych, mleka, maślanki,
• unikaj owoców: kiwi, jabłek, melonów, bananów, brzoskwiń, śliwek i truskawek,
• nie jedz następujących warzyw: cebuli, marchewki, rzodkiewek, pomidorów, ogórków, brokułów, papryki, bakłażanów, fasoli,
• unikaj tłustych, smażonych potraw, takich jak: boczek, kiełbasa, jajecznica, pizza, frytki, chipsy itp.,
• unikaj ostrych przypraw, sosów do sałatek opartych na occie, soku z cytryny,
• unikaj marynowanych potraw.

Jeżeli obserwujesz u siebie wymienione objawy, poszukaj pomocy u lekarza.