Płukanie zatok służy odpowiedniej higienie nosa oraz zatok, a także działa profilaktycznie w przypadku wielu chorób górnych dróg oddechowych. Można je wykonać samodzielnie w domu przy pomocy odpowiednich wyrobów medycznych dostępnych w aptece. Jest proste i bezpieczne przy zastosowaniu odpowiednich wskazań, a płynące z takich płukanek korzyści zostały potwierdzone w wielu badaniach naukowych. Specjaliści przekonują, że warto je stosować zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Zawsze należy również pamiętać o przeciwwskazaniach do wykonywania irygacji nosa i zatok.
Płukanki, czyli inaczej irygacje nosa i zatok sprzyjają usunięciu zalegającej wydzieliny z nosa i zatok w celu poprawy drożności niezdolnych do prawidłowego drenażu zatok oraz odbudowy śluzówki. Warto wykonywać je w przypadku takich chorób takich jak:
- alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa,
- infekcje górnych dróg oddechowych,
- nieżyt nosa,
- zapalenie zatok przynosowych,
- inne stany zapalane zatok oraz nosa.
Jak to działa?
Błona śluzowa w górnych drogach oddechowych np. w nosie stanowi pierwszą barierę ochronną przed potencjalnymi drobnoustrojami chorobotwórczymi czy czynnikami mechanicznymi. Powietrze, które przepływa przez nos w momencie wdechu jest oczyszczane, ogrzewane oraz nawilżane. Zaleganie śluzu w zatokach i jamie nosowej przyczynia się do kolonizacji drobnoustrojów chorobotwórczych uwięzionych w śluzie, a co za tym idzie, do rozwoju schorzeń górnych dróg oddechowych. Zabiegi irygacji zwiększają ruch śluzu w kierunku nosogardzieli, powodują bezpośrednie oczyszczenie śluzówki nosa, rozrzedzają zalegającą wydzielinę, co w efekcie sprzyja jej oczyszczaniu.
Przeciwwskazania
Zabieg irygacji wiąże się z niewielkim ryzykiem i niesie ze sobą niewiele przeciwwskazań, może być zatem wykonywany nawet u małych dzieci. Na polskim rynku aptecznym jest wiele wyrobów medycznych dostępnych dla dzieci od 4 roku życia. Niestety nie każda osoba może stosować płukanie zatok. Wyraźnym przeciwwskazaniem jest całkowita blokada przegrody nosowej (uniemożliwia ona odpływ roztworu), infekcja ucha lub uczucie jego zatkania. Szczególną ostrożność należy zachować również u pacjentów, u których występuje skrzywienie przegrody nosowej. Irygacji zatok nie powinno się wykonywać także u osób z nadwrażliwością na chlorek sodu (lub inne jony będące składnikami preparatu). Dlatego zawsze warto skonsultować się z lekarzem otorynolaryngologiem w celu określenia, czy w danym przypadku istnieją przeciwwskazania do płukania nosa i zatok.
Czym płukać?
W praktyce klinicznej roztworami stosowanymi do irygacji nosa są:
- izotoniczny roztwór soli fizjologicznej o stężeniu 0.9%,
- hipertoniczny roztwór soli fizjologicznej o stężeniu od 1.5% do 3%.
Stężenie powyżej 3% nie jest zalecane ze względu na możliwe działania niepożądane jak: uczucie bólu, niedrożności czy nieżytu nosa. Na rynku farmaceutycznym można znaleźć szereg preparatów do stosowania w zabiegach irygacji w postaci gotowego roztworu lub do samodzielnego przygotowania. W doborze odpowiedniego dla danego pacjenta preparatu lekarze polecają zwracanie uwagi na trzy właściwości roztworów: poziom toniczności, skład jonowy oraz pH roztworu.
Poziom toniczności
W terapii medycznej stosowane są różne roztwory soli fizjologicznej oraz soli morskiej. Wyróżnia się następujące roztwory soli rozpuszczonych w roztworze:
- Roztwór izotoniczny (9%) – roztwór, w którym stężenie rozpuszczonych w nim soli jest tożsame ze stężeniem soli rozpuszczonych w płynie tkankowym lub krwi.
- Roztwór hipertoniczny (1.5-3%) – roztwór, w którym stężenie rozpuszczonych w nim soli jest wyższe niż stężenie soli rozpuszczonych w płynie tkankowym lub krwi.
Izotoniczny roztwór ma przede wszystkim właściwości oczyszczające oraz nawilżające błony śluzowe nosa, stąd też stosowany jest głównie do nawilżania błony śluzowej. Z kolei roztwory hipertoniczne wykorzystywane są w przypadkach obrzęku lub/i przekrwienia błony śluzowej. Zwiększenie stężenia soli w roztworze zwiększa właściwości powodujące odprowadzenie wody. W efekcie dochodzi do zmniejszenia się obrzędu tkanek.
Skład jonowy
Poszczególne roztwory stosowane w irygacji, poza różnym poziomem toniczności, różnią się także składem jonowym. Ma to wpływ na działanie terapeutyczne danego środka farmaceutycznego. Na przykład jony magnezu wpływają na zmniejszenie miejscowego stanu zapalnego, a jony potasu obecne w roztworze biorą udział w procesie regeneracji nabłonka dróg oddechowych. Inne jony, które mogą być obecne w roztworach do płukania zatok to: jony wapnia, sodu, cynku czy jony wodorowęglanowe, które stanowią jednocześnie czynnik buforujący.
Wartość pH
Istotne są także właściwości związane z pH roztworu. Ze względu na pH panujące w jamie nosowej, zawierające się w przedziale od 6.27 do 6.4, właściwy dobór preparatu użytego do irygacji może wpłynąć na możliwie najskuteczniejszą drogę farmakoterapii, najmniejsze działania niepożądane oraz możliwie najmniejsze uczucie dyskomfortu u pacjenta. Przykładowo, w jednym z badań udowodniono, że buforowane alkaliczne roztwory do płukania nosa skutecznie zmniejszają objawy alergicznego nieżytu nosa w porównaniu do roztworu niebuforowanego (roztwór buforowy to taki, którego pH prawie się nie zmienia po dodaniu niewielkich ilości mocnych kwasów lub zasad ani po rozcieńczeniu wodą). Przy doborze preparatu do płukania nosa i zatok powinno brać się pod uwagę przyczyny występujących objawów. Dlatego też warto poprzedzić taki zakup konsultacją ze specjalistą otorynolaryngologiem.
Jak to zrobić?
Aby prawidłowo wykonać zabieg irygacji należy zaopatrzyć się w odpowiedni produkt. Zawsze przed pierwszym użyciem należy zapoznać się z dołączoną do niego instrukcją obsługi. Poniżej przedstawiono ogólnie kolejne kroki, jakie należy wykonać, aby prawidłowo przeprowadzić proces irygacji nosa i zatok.
Krok 1: Umyj ręce. Czystą butelkę zawartą w zestawie napełnij ciepłą (ale nie gorącą), przegotowaną wodą do miejsca oznaczonego linią. Woda nie może być ani za ciepła, ani za zimna, ponieważ będzie wywoływała uczucie dyskomfortu podczas płukania.
Krok 2: Otwórz jedną saszetkę i wsyp jej zawartość do butelki. Nałóż nakrętkę z rurką na otwór w butelce, dokładnie ją zakręć, następnie zatkaj palcem otwór w nakrętce i wstrząśnij butelką w celu rozpuszczenia proszku. Rozpuszczenie powinno zająć krótką chwilę, ponieważ proszek z saszetki jest bardzo łatwo rozpuszczalny w wodzie.
Krok 3: Stań przy umywalce, pochyl się i nachyl głowę. Trzymając usta otwarte i nie wstrzymując oddechu, przyłóż otwór w nakrętce butelki do dziurki od nosa. Delikatnie ściśnij butelkę, tak aby roztwór dostał się do nosa i wypłynął drugą dziurką, odpowiada to 1 objętości butelki. Nie należy połykać roztworu!
Krok 4: Po zakończeniu płukania jednej dziurki delikatnie wydmuchaj powietrze przez nos, aby nie spowodować nadmiernego nacisku na błonę bębenkową. Jeżeli roztwór dostanie się do gardła, należy je wypłukać.
Krok 5: Powtórz krok 3 i 4 przy płukaniu drugiej dziurki. Pozostałą ilość roztworu wylej. Przed każdym płukaniem należy zrobić świeży roztwór. Przepłukuj nos raz lub dwa razy dziennie, albo według wskazań lekarza specjalisty.
Po zakończeniu płukania należy dokładnie wypłukać butelkę, a następnie odwrócić ją do góry dnem, aby pozostałości wody po przepłukaniu mogły zostać usunięte.
Z wielką przyjemnością zawiadamiamy, że we wrześniu br. zostanie otwarta nasza 14-sta filia: Częstochowskie Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS. Będzie to nasza druga placówka funkcjonująca w województwie śląskim.
