Jak powstaje katar.

Wnętrze nosa pokrywa specjalna warstwa komórek – błona śluzowa. Jej zadaniem jest nawilżanie wdychanego powietrza oraz neutralizacja potencjalnych zagrożeń, m.in. bakterii, wirusów
czy alergenów, a często nawet zwykłych zanieczyszczeń. W momencie gdy układ odpornościowy rozpoznaje wroga, komórki produkują coraz więcej śluzu, o różnej gęstości i kolorach, by skutecznie walczyć z przeciwnikami. To właśnie jest katar.

Katar, kaszel, podrażnione gardło – z tymi objawami ma do czynienia każdy z nas. Dokładnie te same symptomy towarzyszą infekcji wirusowej i mogą świadczyć także o alergii. Mimo podobieństw syndromów, skuteczne leczenie musi być zupełnie różne w obu tych przypadkach.

Jak zatem rozpoznać kiedy mamy do czynienia z przeziębieniem, a kiedy z alergią?

Na co dzień nasze organizmy atakują setki różnych wirusów, które powodują infekcję. Odpowiedzią z układu immunologicznego jest usilna obrona, efektem której jest katar, a wraz ze spływającym katarem pojawia się kaszel, który jest funkcją obronną z układu oddechowego. Infekcje wirusowe zwykle przebiegają bez podwyższonej temperatury. Wydzielina z nosa jest zwykle gęsta i mętna. Przy infekcji objawy te rozwijają się stopniowo. W pierwszym dniu kataru jest mniej, nasila się on jednak wraz z przebiegiem przeziębienia i przybiera różne kolory i gęstości. Infekcje wirusowe  trwają zwykle 7-14 dni. Po tym czasie organizm pozbywa się objawów i katar mija. Wprost przeciwnie do kataru alergicznego, który może trwać miesiącami.

Katar alergiczny jest efektem nadczynności układu odpornościowego. Organizm alergika opatrznie traktuje niegroźne pyłki jako wroga, uwalnia substancje chemiczne, które powodują obrzęk błony śluzowej nosa, kichanie, katar i kaszel. Alergii często towarzyszy swędzenie i łzawienie oczu. Alergeny wziewne, takie jak pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, czy alergeny odzwierzęce wzmagają pracę komórek odpornościowych dokładnie tak samo jak przy infekcji wirusowej. Przy alergii wydzielina z nosa jest zwykle wodnista, przeźroczysta i jest jej dużo. O ile, infekcje wirusowe trwają do momentu zwalczenia wirusa, tak objawy alergii utrzymują się  tak długo, jak organizm ma do czynienia z alergenem, nawet cały rok. Obserwując objawy charakterystyczne dla alergii można zauważyć, że zaostrzają się w bezwietrzny, słoneczny dzień, a nieco ustępują podczas deszczu. Powszechnie utarło się przekonanie, że alergeny wziewne pojawiają się w powietrzu w okresie wiosennym. Tymczasem drzewa pylą już od końca stycznia do lipca, trawy i zboża od marca do września, a krzewy i chwasty od lipca do października. Alergicy kichają także jesienią, gdy wraz
z podmuchami wiatru w powietrzu unoszą się gromadzące się na suchych liściach grzyby.

Leczenie

W Polsce funkcjonuje przysłowie, że katar leczony trwa siedem dni, a nieleczony tydzień. Czy zatem katar wymaga leczenia? W przypadku nowonarodzonych dzieci katar może być niebezpieczny. Zatkany nos blokuje tor oddechowy i powoduje ogromny dyskomfort. Noworodki oddychają wyłącznie nosem – potrafią jednocześnie oddychać i ssać. Zatkany nosek z pewnością utrudnia im ssanie i może powodować niedotlenienie. Nabieranie i wypuszczanie powietrza ustami, to nauka wtórna.  W wyniku zatkanego nosa niemowlę nauczy się oddychać ustami, ale nos to filtr oczyszczający wdychane powietrze, a także regulujący jego temperaturę i wilgotność. Co więcej, odpowiada również za odczuwanie zapachu, a zapach ma niesłychanie wielkie znaczenie dla człowieka, który dopiero uczy się żyć poza organizmem mamy. Komfort związany ze swobodnym oddychaniem, daje maluchom poczucie bezpieczeństwa, które jest warunkiem koniecznym prawidłowego rozwoju psychofizycznego. Na rynku dostępne są spraye pomagające udrożnić nos, zmniejszające obrzęk śluzówki, które można stosować już od pierwszych dni życia. Należy jednak pamiętać, że aplikować można je maksymalnie przez 5 dni. Pomocne w oczyszczaniu nosa są także inhalacje z soli fizjologicznej. Można stosować je nawet 3-4 razy dziennie. W przypadku gęstego, trudnego do oczyszczenia kataru niezbędne jest stosowanie leków mukolitycznych, które powodują upłynnienie i zmniejszenie lepkości śluzu znajdującego się w drogach oddechowych. Dzięki temu pomagają oczyścić drogi oddechowe z zalegającej w nich wydzieliny. Podobne działanie będą miały nebulizacje solą hipertoniczną, która opiera się na nawilżaniu, upłynnianiu i rozrzedzaniu wydzieliny, obkurczaniu błon śluzowych oraz na udrażnianiu. Zarówno sól hipertoniczna jak i leki mukolityczne mają działanie wykrztuśne, prowokujące i ułatwiające odkrztuszanie wydzielin
z dróg oddechowych. To ważne, by tej grupy leków nie stosować przed snem.

Przy katarze alergicznym ulgę może przynieść stosowanie leków oczyszczających i udrażniających nos, takich jak spraye do nosa czy nebulizacje, jednak głównym sposobem na alergię jest podanie środków antyhistaminowych. To właśnie histamina jest  hormonem tkankowym i neuroprzekaźnikiem – mediatorem stanu zapalnego. To ona przekazuje kolejnym komórkom informację,
że nadchodzi “niebezpieczeństwo”, że jakaś toksyczna substancja dostała się do organizmu. Leki przeciwhistaminowe hamują działanie hormonu histaminy. Sprawiają, że organizm nie reaguje
na alergeny, które wcześniej traktował jako zagrożenie. 

Nawracające i trwające dłużej niż 10-14 dni objawy związane z katarem warto skonsultować z lekarzem.