Migdałki, choć są niewielkie, odgrywają istotną rolę w zdrowiu naszych dzieci. Ich głównym zadaniem jest obrona organizmu przed mikroorganizmami wnikającymi ze środowiska zewnętrznego. Zrozumienie ich roli anatomicznej oraz potencjalnych problemów, takich jak powiększenie czy przerośnięcie, jest kluczowe dla rodziców.

Migdałki z punktu widzenia anatomicznego

Migdałki podniebienne są strukturami o różnej wielkości, często widocznymi po szerokim otwarciu ust po bokach gardła powyżej języka. Mogą być praktycznie niewidoczne, schowane w łukach gardłowych lub znacznie przerośnięte. Migdałek gardłowy, tzw. „trzeci migdał”, zlokalizowany jest wysoko za podniebieniem i za języczkiem, dlatego też nie jest widoczny podczas standardowego badania lekarskiego. Może być nieznacznie czy średnio przerośnięty, nie dający objawów, ale może również wypełniać szczelnie nosogardło powodując powstanie objawów niedrożności nosa oraz trąbek słuchowych.

Strukturalnie migdałki są skupiskami tkanki chłonnej, pełniącymi kluczową rolę w obronie organizmu przed drobnoustrojami, co jest szczególnie ważne u dzieci, które są bardziej narażone na infekcje. Gdy dochodzi do rozwoju infekcji górnych dróg oddechowych, migdałki mobilizują się do pracy i produkują limfocyty T i B, aby organizm mógł sobie szybciej poradzić z chorobą. Po powrocie do zdrowia migdałki kurczą się i wracają do swoich pierwotnych rozmiarów.

Dlaczego migdałek przerasta?

Większości infekcji w obrębie górnych dróg oddechowych towarzyszy odczynowe powiększenie się skupisk tkanki limfatycznej. Długotrwała stymulacja tkanki limfatycznej tej okolicy może powodować trwałe powiększenie migdałka. Dlatego najczęstszą przyczyną przerostu migdałka gardłowego są nawracające oraz przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych i jamy ustnej.

Jak stwierdzić, czy migdałek jest przerośnięty?

Jeżeli nasze dziecko oddycha przez otwarte usta, chrapie w nocy lub jego mowa jest nosowa – to powinniśmy zasięgnąć porady u lekarza otolaryngologa lub foniatry. Dysponują oni szeregiem mniej lub bardziej inwazyjnych metod dla właściwej oceny migdałka (badanie lusterkiem, bezpośrednia ocena palpacyjna, badanie endoskopem). Przerost migdałków podniebiennych i migdałka gardłowego może przebiegać bezobjawowo. U niektórych dzieci pojawiają się jednak wyjątkowo uciążliwe objawy:

1. Upośledzenie drożności nosa – dziecko będzie zgłaszało, że zdecydowanie trudniej oddycha mu się przez nos (dziecko ma uchylone i otwarte usta, pochrapuje w nocy, zwłaszcza w pozycji na wznak). W skrajnych przypadkach przerostu migdałka gardłowego dochodzi do prawie całkowitego wypełnienia nosogardła, wskutek czego dziecko ma stale otwarte usta, chrapie w każdej pozycji oraz cierpi na bezdechy nocne.
2. Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, katary o charakterze śluzowym i ropnym, ślinienie się. Spada odporność, bo upośledzone migdałki przestają produkować potrzebne do walki z chorobą przeciwciała.
3. Niedosłuch spowodowany uciskiem ujść gardłowych trąbek słuchowych poprzez rozrastający się migdałek (blokada naturalnej drogi upowietrznienia jam bębenkowych oraz ewakuacji powstającej tam wydzieliny). Jeśli stan taki trwa zbyt długo, zalegający w uchu środkowym płyn gęstnieje, prowadząc do pogłębiania się upośledzenia słuchu oraz stanowi podłoże do rozwoju łącznotkankowych zrostów, a zatem może dojść do zaburzeń rozwoju mowy oraz nieodwracalnego zniszczenia elementów ucha środkowego.

Leczenie

Postępowanie w przypadku przerostu migdałków może być zachowawcze, farmakologiczne lub operacyjne. Należy sprawdzić słuch dziecka, ponieważ wysiękowe zapalenie ucha środkowego, często towarzyszące przerostowi migdałków, przebiega początkowo bezobjawowo.

Czy wycięcie migdałków jest konieczne?

Jeśli migdałki nie powodują znaczących kłopotów, istnieją inne metody leczenia, takie jak antybiotyki czy terapie objawowe. Leczenie operacyjne należy rozważyć w przypadku nasilonych dolegliwości (upośledzona drożność nosa, bezdechy nocne, wysiękowe zapalenie ucha środkowego, niedosłuch). W każdym przypadku konieczna jest ocena lekarza otorynolaryngologa, a decyzję o leczeniu chirurgicznym podejmuje się po analizie przebiegu choroby i dotychczasowego leczenia.

Zabieg wycięcia migdałków

Operacja adenotomii (usunięcie migdałka gardłowego) oraz tonsillotomii (przycięcia migdałków bocznych) to jedne z częściej przeprowadzanych procedur chirurgicznych u dzieci. Migdałków podniebiennych u dzieci nie usuwa się całkowicie, a jedynie przycina, natomiast migdałek gardłowy powinien być usunięty w całości.

Zabieg odbywa się w znieczuleniu ogólnym (narkoza) i trwa około godziny. Ze względu na stres związany z narkozą, niektóre szpitale (np. Szpital Międzynarodowe Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS) pozwalają rodzicom na przebywanie z dzieckiem podczas podawania znieczulenia i przy wybudzaniu dziecka. Krwawienie podczas zabiegu jest zwykle krótkotrwałe i ustępuje samoistnie. W nosogardle pozostaje szybko gojąca się rana, niewymagająca zazwyczaj żadnego zaopatrzenia chirurgicznego (nie zakłada się szwów). W rzadkich przypadkach silnego krwawienia zakłada się specjalny opatrunek uciskowy na ranę po usuniętym migdałku.

Jeśli dodatkowo występują objawy wysiękowego zapalenia ucha środkowego, zakłada się dreny wentylacyjne. Ma to na celu usunięcie gęstego wysięku z jamy bębenkowej, prawidłowe upowietrzenie jamy bębenkowej oraz poprawę słuchu dziecka.

„Barierę ochronną zapewni organizmowi pozostawienie nawet niewielkiej części migdałków, dlatego nie należy obawiać się, iż po operacji dziecko stanie się całkowicie nieodporne na infekcje – mówi prof. Piotr H. Skarżyński, otorynolaryngolog, otolaryngolog dziecięcy, audiolog i foniatra – Podcięcie migdałków sprawia, że mały pacjent zaczyna rzadziej chorować, a ewentualne zachorowania są dla niego mniej intensywne i uciążliwe. Operacja podcięcia migdałków przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym. Po zabiegu, jeśli dziecko potrzebuje leków przeciwbólowych, można mu je podawać. Zalecane jest, aby po operacji pozostawić małego pacjenta na oddziale szpitalnym, pod opieką zespołu medycznego, przez jedną dobę, by dać mu czas na spokojne dojście do siebie, a przez następnych 5-7 dni pozwolić mu zostać w domu, z uwagi na podawany po operacji antybiotyk.”

Migdałki u dzieci są kluczowe dla układu odpornościowego, ale czasem mogą sprawiać problemy. Znając objawy oraz opcje leczenia, rodzice mogą skonsultować się z profesjonalistą i podjąć świadome decyzje dotyczące zdrowia swojego dziecka. Warto pamiętać, że każdy przypadek jest indywidualny, a diagnozę oraz plan leczenia powinien ustalić lekarz.

Pamiętajmy, że problemy z migdałkami występują również u osób dorosłych, powodując u nich niekiedy chrapanie oraz często nawracające anginy. Wycięcie migdałków pozwala na skuteczną obronę przed powtarzającymi się stale i mającymi negatywny wpływ na organizm dolegliwościami.

Należy udać się do specjalisty, gdy tylko zauważamy u siebie lub dziecka niepokojące objawy, gdyż każde zwlekanie może sprawić, iż skala problemu oraz zakres potencjalnego zabiegu znacznie się zwiększą.

Błędnik, znany również jako narząd przedsionkowy, to niewielka struktura ucha wewnętrznego, która pełni kluczową rolę w utrzymaniu równowagi, orientacji w przestrzeni i koordynacji ruchów naszego ciała, również istotna dla procesu słyszenia. Błędnik odpowiada za wykrywanie przyspieszenia, ruchu oraz zmiany pozycji ciała (rejestruje zmiany w położeniu i prędkości naszej głowy), a także koordynację wzrokowo-ruchową (skupienie wzroku na określonym punkcie, gdy poruszamy głową lub ciałem).

Przyjrzymy się bliżej temu fascynującemu narządowi i jego działaniu.

Anatomia Błędnika

Błędnik stanowi część ucha wewnętrznego. Wyróżniamy błędnik kostny oraz znajdujący się w jego wnętrzu błędnik błoniasty, rodzaj zawiłego kształtu woreczka wypełnionego płynem (śródchłonką). Błędnik zawiera struktury odpowiedzialne za utrzymanie równowagi (przedsionek i kanały półkoliste) oraz za prawidłowy odbiór bodźców słuchowych (ślimak). Każdy ruch głowy powoduje przesunięcie śródchłonki, które jest rejestrowane przez komórki zmysłowe, a następnie przekazywane do ośrodkowego układu nerwowego, umożliwiając nam interpretację informacji o naszej pozycji i ruchu.

„Należy podkreślić, że błędnik nie jest jedynym narządem odpowiedzialnym za naszą stabilną postawę. Mówimy raczej o układzie równowagi, który wymaga współpracy kilku narządów i zmysłów, m. in. wspomnianego błędnika. Kolejną składową jest narząd wzroku. Ruchy gałek ocznych kontrolują utrzymanie prawidłowego obrazu podczas ruchu. Ostatnią składową układu równowagi jest zmysł czucia głębokiego, za co odpowiadają propioceptory, czyli receptory znajdujące się w całym ciele, odbierające informacje o napinaniu, rozciąganiu, ucisku w mięśniach, powięziach czy torebkach stawowych. Informacje te przekazywane są do odpowiednich ośrodków w mózgu, gdzie ulegają integracji i analizie.” – mówi lek. Lucyna Karpiesz, audiolog i foniatra z Mazowieckiego Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS.

Zaburzenia błędnika: przyczyny i objawy

Przyczyny zaburzeń błędnika są różne. Należą do nich m.in. urazy głowy, infekcje, problemy neurologiczne, problemy krążeniowe czy nawet stres, który może prowadzić do nasilenia objawów zaburzeń błędnika.

Objawy zaburzeń błędnika mogą być różnorodne, ale najczęściej obejmują zawroty głowy, problemy z równowagą, nudności, wymioty, trudności z koncentracją wzroku, oczopląs (niezależne od woli drgające ruchy gałek ocznych), ataksję (brak koordynacji ruchów mięśniowych), uszkodzenia nerwów obwodowych.

Zaburzenia równowagi bez zawrotów głowy

Nie zawsze zaburzenia błędnika objawiają się zawrotami głowy. Niektórzy pacjenci doświadczają jedynie problemów z utrzymaniem równowagi. Mogą u nich występować m in. ataksja, zespół przewlekłego zmęczenia, starzenie się, choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Parkinsona lub stwardnienie rozsiane), choroby ucha wewnętrznego, problemy z układem sercowo-naczyniowym (np. niskie ciśnienie krwi). Podobne objawy obserwuje się w przypadku zaburzeń błędnika u osób starszych. Z wiekiem błędnik staje się mniej sprawny, co może prowadzić do problemów z równowagą. – zaznacza lek. Lucyna Karpiesz, audiolog i foniatra z Mazowieckiego Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS.

Zaburzenia błędnika u dzieci

Chociaż zaburzenia błędnika są częstsze u dorosłych, niemowlęta i małe dzieci również mogą cierpieć na te schorzenia. U małych dzieci trudno jest rozpoznać objawy, dlatego rodzice powinni być czujni i zwracać uwagę na zachowanie swoich pociech. Przyczyną zawrotów głowy u najmłodszych dzieci może być:

– łagodny napadowy kręcz karku niemowląt

– łagodne pozycyjne lub napadowe zawroty głowy

– zaburzenia błędnika naczyniowego

– infekcje ucha wewnętrznego

– migrena

– padaczka

– choroba lokomocyjna

– guzy i wady mózgu (tylna jama)

– rodzinne predyspozycje genetyczne.

Zaburzenia błędnika podczas ciąży

Ciąża to okres, w którym organizm kobiety przechodzi wiele zmian, a także może wystąpić zwiększone ryzyko zaburzeń błędnika. Hormonalne zmiany i zmiana środka ciężkości ciała mogą powodować zaburzenia równowagi i zawroty głowy.

Choroby błędnika

Do charakterystycznych schorzeń błędnika zalicza się m. in.:

– zawroty głowy typu vertigo (złudzenie ruchu, zwykle wirowego; mogą być odczuwane jako złudzenie ruchu własnego ciała względem otoczenia lub ruchu samego otoczenia)

– zapalenie błędnika (powikłanie przewlekłego zapalenia ucha środkowego)

– stan zapalny nerwu przedsionkowo- ślimakowego

– zespół Meniere’a (napadowe zawroty głowy i zaburzenia równowagi, połączone z nudnościami i wymiotami oraz szumy uszne; z każdym kolejnym atakiem dochodzi również do stopniowej utraty słuchu)

– choroba lokomocyjna

Do jakiego lekarza należy się udać?

Jeśli doświadczasz objawów sugerujących problemy z błędnikiem, powinieneś zostać skierowany do specjalisty – otolaryngologa lub neurologa. Gwałtowne wystąpienie nasilonych objawów zapalenia błędnika wymaga zgłoszenia się na SOR.

Badania Błędnika

Diagnostyka zaburzeń błędnika jest kluczowa dla prawidłowego leczenia. W trakcie diagnostyki wykonywany jest szereg badań sprawdzających prawidłową funkcję błędnika i narządu słuchu, m.in.:

– videonystagmografia (VNG): badanie ruchu gałek ocznych w spoczynku i różnych położeniach ciała wykonywane z użyciem videogogli z wmontowaną kamerą do rejestracji ruchu gałek ocznych

– elektronystagmografia (ENG): badanie ruchów gałek ocznych dzięki wykorzystaniu pomiaru potencjału rogówkowo-siatkówkowego

– vHIT (video Head Impulse Test; test pchnięcia głową): badanie polegające na wykonywaniu przez lekarza energicznych ruchów głową pacjenta, podczas gdy chory ma za zadanie skupienie wzroku na nosie badającego

– cVEMP i oVEMP- badanie miogennych przedsionkowych potencjałów wywołanych

– SHIFT OAE – rejestracja zmian przesunięcia w fazie odpowiedzi z otoemisji, pozwalające na wiarygodną i nieinwazyjną ocenę występowania wodniaka śródchłonki endolimfatycznej (np. przy chorobie Meniere’a).

– badanie audiometryczne: subiektywne badanie słuchu, pozwalające wykryć niedosłuch

Czy istnieje skuteczny lek na choroby błędnika?

Leczenie zaburzeń błędnika zależy od rodzaju schorzenia i zawsze powinno być dostosowane do konkretnej sytuacji pacjenta. Najczęściej stosuje się leczenie:

– objawowe, doraźne, mające na celu złagodzić lub usunąć odczuwane objawy (leki o działaniu przeciwzawrotowym, przeciwwymiotnym oraz leki uspokajające).

– farmakologiczne (podawanie leków do jamy bębenkowe)

– chirurgiczne przyczynowe (operacje ucha środkowego).

Istotna jest również rehabilitacja następstw uszkodzenia narządu przedsionkowego.

Zaburzenia błędnika to poważne schorzenia, które mogą znacząco wpłynąć na naszą jakość życia. Jeśli doświadczasz objawów sugerujących problemy z błędnikiem, nie zwlekaj – skonsultuj się z lekarzem. Dzięki odpowiedniej diagnozie i leczeniu, możesz odzyskać równowagę i cieszyć się zdrowym życiem.

Logopeda: Pomoc w trudnościach komunikacyjnych

Komunikacja jest fundamentalną umiejętnością, która kształtuje nasze relacje i wpływa na sukces w wielu aspektach życia. Dla niektórych osób płynna mowa i właściwa artykulacja mogą być jednak wyzwaniem. To tutaj na scenę wkracza logopeda, specjalista od nauki i korekty mowy.

Logopeda: Mistrz mowy
Logopeda, czasem nazywany terapeutą mowy, to ekspert zajmujący się diagnozowaniem i leczeniem zaburzeń mowy, artykulacji, fonologii i wielu innych aspektów związanych z komunikacją werbalną. W pracy z dziećmi, dorosłymi i osobami starszymi logopedzi pomagają w rozwijaniu umiejętności mówienia i komunikacji, co jest kluczowe dla sukcesu w edukacji, pracy i życiu codziennym.

Kiedy rodzic powinien zwrócić się o pomoc do logopedy?

„Odpowiedź na to pytanie jest prosta – gdy nie jesteśmy pewni, czy dziecko mówi prawidłowo, bądź zauważymy u niego problemy z wymową.” – mówi lek. Małgorzata Czajka-Jędrzejczak, audiolog i foniatra w trakcie specjalizacji z Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS.

Zwróćmy się o pomoc do logopedy, jeśli zauważymy:

1. Problemy z artykulacją: Jeśli mówienie jest niewyraźne lub trudne do zrozumienia, to znak, że warto skonsultować się z logopedą. Może to dotyczyć dzieci jak i dorosłych.
2. Problemy z rozwojem mowy dziecka: Jeśli Twoje dziecko nie osiąga kamieni milowych w rozwoju mowy (czterech kluczowych etapów, opisanych w dalszej części artykułu).
3. Zaburzenia jąkania: Jąkanie może być trudne do przezwyciężenia samodzielnie. Logopeda specjalizujący się w pracy z osobami jąkającymi się może pomóc poprawić płynność mowy.
4. Zaburzenia mowy powstałe na skutek chorób neurologicznych lub urazów. Logopeda może pomóc w procesie rehabilitacji.

Zaburzenia mowy u dzieci – na co rodzić powinien zwrócić uwagę

W rozwoju mowy wyodrębnia się cztery etapy:

1. melodii, który obejmuje okres między urodzeniem a 1 rokiem życia: około 2 miesiąca życia pojawia się tzw. głużenie (wydawanie niezamierzonych, długich, melodyjnych, dźwięków); pomiędzy 6. a 9. miesiącem występuje tzw. gaworzenie (świadome powtarzanie i naśladowanie dźwięków mowy).
2. wyrazu, występujący między 1 a 2 r. ż; to czas wypowiedzi jednowyrazowych; wtedy też następuje intensywny rozwój rozumienia mowy.
3. zdania, pomiędzy 2 a 3 rokiem życia; w trzecim roku życia dziecko posługuje się prostymi zdaniami oraz wymawia wszystkie samogłoski; czterolatek powinien opanować język na poziomie wystarczającym do komunikowania się w codziennych sytuacjach.
4. swoistej mowy dziecięcej, obejmujący okres od 3 do 7 roku życia dziecka; utrwalanie i doskonalenie nabytych umiejętności; dziecko powinno posługiwać się wszystkimi głoskami, wykazywać bogaty zasób słów oraz budować zdania poprawne pod względem gramatycznym.
   
   

„Przebieg rozwoju mowy u dzieci niekiedy wykazuje znaczne różnice – może przebiegać w różnym tempie, ale zawsze zachowane są kolejne etapy. Znajomość norm prawidłowego rozwoju, pozwala kontrolować nam postępy dziecka w tym obszarze. W razie wątpliwości warto skonsultować się ze specjalistą, by w porę skorygować potencjalne problemy” – mówi lek. Małgorzata Czajka-Jędrzejczak.

„Zaburzony rozwój mowy skutkuje trudnościami w nauce czytania i pisania, brakiem koncentracji, gorszą samooceną dziecka, co prowadzi do problemów w rozwoju społecznym i emocjonalnym.” – dodaje.

Nauka mowy z logopedą: pierwsze spotkanie
Pierwsze spotkanie z logopedą to okazja do oceny problemów z mową i ustalenia planu terapeutycznego. „Na pierwszą wizytę powinniśmy zabrać ze sobą książeczkę zdrowia dziecka, ponieważ bardzo ważne są informacje o: przebiegu ciąży (ewentualnych chorobach i przyjmowanych przez matkę lekach), ilości punktów uzyskanych w skali APGAR oraz wyniku przesiewowego badania słuchu noworodka” – mówi (nazwisko osoby do wstawienia) z Centrum Słuchu i Mowy Medincus.
Często pierwsza wizyta ma charakter diagnozy, która pozwala określić obszary, w których potrzebna jest pomoc. W trakcie kolejnych spotkań podejmowana jest praca nad korygowaniem wad wymowy i likwidowaniem zaburzeń komunikacji.
Logopedzi pracują również z osobami dotkniętymi afazją, dysfazją czy dyzartrią (zaburzeniami mowy o podłożu neurologicznym), w tym zajmują się także rehabilitacją mowy po wypadkach i urazach.

Emocje i pozytywna samoocena
W placówkach logopedzi prowadzą zajęcia indywidualne i grupowe. Terapia indywidualna ma na celu wypracowanie poprawności artykulacyjnej u dzieci, wspomaganie rozwoju szeroko rozumianych kompetencji językowych. Zajęcia grupowe ukierunkowane są w głównej mierze na stymulację percepcji słuchowej, poprzez usprawnianie funkcji mających wpływ na rozwój mowy – pamięci, koncentracji, percepcji słuchowej, wzrokowej, ruchowej. Duży nacisk kładziony jest na rozwijanie umiejętności poznawczych, koordynacji wzrokowo-ruchowej, umiejętności współpracy, radzenia sobie z trudnościami czy przestrzegania zasad obowiązujących w grupie. Ważnym elementem zajęć grupowych jest rozwijanie u pacjentów świadomości własnych emocji i praca nad pozytywną samooceną.

Logopeda z dojazdem do domu: wybór z rozsądkiem
W niektórych przypadkach można znaleźć logopedę oferującego sesje w domu. Jednak nie zawsze jest to najlepszy wybór, szczególnie gdy mamy wiele rozpraszających czynników wokół. Dla dzieci, zwłaszcza tych z trudnościami w koncentracji, sesje w spokojnym i profesjonalnym otoczeniu gabinetu logopedycznego mogą być bardziej efektywne.

Nowoczesne terapie
Skuteczne są również terapie, które w sposób pośredni wspomagają rozwój mowy. Jedną z nich jest Stymulacja Polimodalnej Percepcji Sensorycznej metodą Skarżyńskiego (SPPS-S). Ta autorska terapia ma zastosowanie w wielu różnych grupach zaburzeń, którym towarzyszą zaburzenia przetwarzania słuchowego. Stosowana jest z dużym powodzeniem u dzieci, u których występuje opóźniony rozwój mowy, zaburzenia głosu i artykulacji głosek, trudności w koncentracji uwagi, w czytaniu i pisaniu lub u których występuje jąkanie. Dzięki wykorzystaniu interaktywnych gier i zabaw z użyciem tabletu jest niezwykle przyjazna dla młodych pacjentów.

Lepiej mówić jąkając się niż milczeć płynnie
Jąkanie jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń mowy. Szacuje się, że występuje
u około 1% ludzi, czyli w Polsce może dotyczyć około 400 tys. osób. Jąkanie polega na przerywaniu toku mowy przez nieskoordynowane ruchy mięśni fonacyjnych, oddechowych i artykulacyjnych, czyli tych, biorących udział w tworzeniu dźwięków. Przyczyny jąkania są do dziś niewyjaśnione. Specjaliści wskazują między innymi na aspekty emocjonalne, neurologiczne, psychologiczne czy genetyczne.
Różnorodność czynników wpływających na powstawanie jąkania powoduje, że przed rozpoczęciem terapii, konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki. Na podstawie otrzymanych wyników opracowywany jest indywidualny program rehabilitacyjny. W terapii bardzo ważną rolę odgrywa nastawienie psychiczne. Wymaga od pacjenta wytrwałości i systematyczności oraz, co często najtrudniejsze, pokonania własnych lęków i otwarcia się na pełną współpracę z terapeutą. Paradoksalnie, by móc wyleczyć jąkanie trzeba je najpierw zaakceptować. Bo przecież lepiej mówić jąkając się niż milczeć płynnie.

Dorosły z logopedą: nigdy nie jest za późno
Często uważa się, że logopeda to specjalista przede wszystkim dla dzieci. Jednak warto zaznaczyć, że logopeda może pomóc również dorosłym. Jeśli masz problemy z wymową, artykulacją lub innymi aspektami komunikacji, nie należy się krępować i zwrócić o pomoc. Poprawa umiejętności komunikacyjnych może znacząco wpłynąć na jakość życia i sukces zawodowy.

Logopeda na Narodowy Fundusz Zdrowia: warto wiedzieć
Dobrą wiadomością jest to, że w niektórych przypadkach, terapia logopedyczna może być refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Warto skonsultować się z logopedą i zapytać o dostępność takiej opieki finansowanej publicznie.

Należy pamiętać, że logopeda to specjalista, który pomaga poprawić komunikację werbalną, niezależnie od wieku pacjenta. Jeśli masz trudności z mową, artykulacją, jąkaniem się lub innymi aspektami komunikacji, warto zwrócić się o wsparcie. Logopeda może pomóc w osiągnięciu płynnej i wyraźnej mowy, co ma wpływ na sukces w edukacji, pracy i życiu codziennym. Niezależnie od wieku, nauka mowy z logopedą może przynieść znaczące korzyści.

Niedosłuch to schorzenie, które dotyczy wielu osób, niezależnie od wieku lub płci. Co więcej, często pozostaje niezauważone przez długi czas. Trafnie zostało opisane przez prof. Piotra H. Skarżyńskiego:

„Ubytki słuchu nie wybierają sobie ofiar, co więcej, bardzo często przez długi czas pozostają niewidoczne. Małe dziecko przecież nie powie, że gorzej słyszy. Może nawet nie wiedzieć, co to znaczy „gorzej słyszeć”, bo nigdy mogło nie słyszeć inaczej. Bywa, że rodzice szukają wymówek „ktoś za cicho mówi” albo „ktoś mówi niewyraźnie. Dorośli równie często bagatelizują problem niedosłuchu i stosują takie same wymówki „mówisz za cicho”, „w telewizji mówią niewyraźnie, kiedyś lepiej uczyli dykcji”. Ponadto prof. Skarżyński podkreśla: „Niedosłuch związany z wiekiem może pojawić się już w czwartej dekadzie życia i pogłębiać się stopniowo, osiągając różny poziom w następnych okresach życia. Szacuje się, że dotyczy ok. 50% osób po 65 roku życia, statystycznie częściej mężczyzn niż kobiet. To poważny problem społeczny, gdyż kłopoty ze słuchem prowadzą u seniorów do wyobcowania, depresji, zaburzeń funkcji poznawczych czy epizodów zaburzeń pamięci. W takich sytuacjach w celu kompensacji niedosłuchu, można na przykład zastosować aparat słuchowy.

Niedosłuch można zidentyfikować na podstawie różnych objawów. Warto zwrócić uwagę na następujące symptomy:

1. Trudności w zrozumieniu mowy: Osoba z niedosłuchem może mieć trudności w rozumieniu słów i zdań, zwłaszcza w głośnym otoczeniu (np. koncert, impreza domowa).
2. Głośna telewizja i radio: Jeśli ktoś zwiększa głośność telewizora lub radia, by usłyszeć dźwięki, które inni uważają za dobrze słyszalne, może to być oznaką niedosłuchu.
3. Izolacja społeczna: Osoby z niedosłuchem często wycofują się z aktywności społecznych, ponieważ mają trudności z komunikacją.

1. Trudności w prowadzeniu rozmów telefonicznych: Rozmowy telefoniczne mogą być uciążliwe lub niemożliwe do przeprowadzenia.
2. Dzielenie słów: Osoby z niedosłuchem mogą mylić podobne słowa lub prosić o częste powtarzanie wypowiedzi.

Szczególnie ważne jest wczesne rozpoznanie niedosłuchu u dziecka, ponieważ im wcześniej zidentyfikowany zostanie ten problem, tym szybciej można rozpocząć odpowiednie leczenie. Kilka poniższych wskazówek może pomóc rodzicom i opiekunom rozpoznać zaburzenia słuchu u malucha:

1. Czy dziecko reaguje na dźwięki w swoim otoczeniu, takie jak dzwonienie telefonu, dzwonek do drzwi, dźwięki zwierząt itp.?
2. Czy ma opóźnienie w rozwoju mowy i języka?
3. Czy wydaje się być zdezorientowane w głośnych miejscach?
4. Czy w rodzinie dziecka są przypadki niedosłuchu lub innych problemów ze słuchem? (często istnieje genetyczna skłonność do tego rodzaju problemów).

W zależności od lokalizacji uszkodzenia słuchu wyróżniono kilka rodzajów niedosłuchu:                                                                                                        

1. Niedosłuch przewodzeniowy: Dotyczy uszkodzenia przewodzącego dźwięk przez ucho zewnętrzne lub środkowe.
2. Niedosłuch odbiorczy: Wynika z uszkodzenia receptorów słuchowych w uchu wewnętrznym.
3. Niedosłuch centralny: Związany z problemami w przetwarzaniu dźwięków przez mózg.
4. Niedosłuch mieszany: To połączenie niedosłuchu przewodzeniowego i odbiorczego.

Czy niedosłuch może się cofnąć?

Jeżeli chodzi o niedosłuch odbiorczy, to niestety zwykle nie cofa się. Jednak w przypadku niedosłuchu przewodzeniowego, istnieje szansa na poprawę słuchu, na przykład za pomocą leczenia lub zabiegu chirurgicznego.

Stopnie niedosłuchu mogą być różne, od lekkiego po głęboki. Są one określane na podstawie wyników badania audiometrycznego.

Czy mam niedosłuch? Jeśli zauważyłeś u siebie lub u bliskiej osoby objawy niedosłuchu, to pierwszym krokiem jest konsultacja z lekarzem laryngologiem lub audiologiem. Badania audiometryczne pozwolą określić stopień i rodzaj niedosłuchu oraz pozwolą wdrożyć odpowiednie leczenie: farmakologiczne, operacyjne lub też zastosowanie aparatu słuchowego. Warto pamiętać, że diagnoza i leczenie niedosłuchu to istotne elementy poprawiające jakość życia osób z tym schorzeniem.

„Aparaty słuchowe to, mówiąc najprościej, miniaturowe komputery zaprojektowane do przywracania słuchu osobom, które go utraciły.” Jakie możliwości oferuje najnowocześniejsza technologia wyjaśnia Andrzej Pastuszak, otorynolaryngolog z Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS. „Aparaty można stosować – niezależnie od wieku czy też powodu utraty słuchu. Dobór odpowiedniego aparatu to zadanie protetyka słuchu (specjalisty zajmującego się aparatami słuchowymi). Zdecydowanie nie wolno kupować aparatu bez szczegółowych badań przeprowadzonych w gabinecie i specjalistycznej konsultacji z otolaryngologiem. Korzystanie ze źle dobranego urządzenia przyniesie więcej szkód niż pożytku”.

Aparaty słuchowe są rozwiązaniem, które znacząco poprawiają jakość życia osób z niedosłuchem. Dzięki nim można odzyskać zdolność do słyszenia i komunikowania się, a dobranie odpowiedniego aparatu słuchowego jest kluczowe!

Wyróżnia się dwa główne rodzaje aparatów słuchowych:

1. Aparaty zauszne (nauszne): Umieszczane za uchem, są widoczne, ale oferują lepszą jakość dźwięku i są łatwiejsze w obsłudze.

1. Aparat Słuchowy System FM: W przypadku osób mających trudności z rozumieniem mowy w głośnym otoczeniu, aparat słuchowy z systemem FM może być najlepszym rozwiązaniem. System FM umożliwia bezprzewodową transmisję dźwięku z mikrofonu bezpośrednio do aparatu słuchowego, eliminując efekt echa i szumów tła.

1. Aparaty wewnątrzuszne: Umieszczane w uchu, są mniej widoczne, mogą być bardziej komfortowe i dyskretne.

Jaki aparat słuchowy wybrać? Jak już wspomniano na rynku dostępne są różne rodzaje aparatów słuchowych, a przy ich wyborze warto wziąć pod uwagę kilka kryteriów:

1. Dopasowanie: Każdy aparat słuchowy powinien być dopasowany do indywidualnych potrzeb pacjenta. Dlatego istotna jest konsultacja z audiologiem lub otolaryngologiem i protetykiem słuchu, który pomoże wybrać odpowiedni model.
2. Funkcje: Najnowocześniejsze aparaty słuchowe oferują wiele zaawansowanych funkcji, takich jak redukcja szumów, łączność z urządzeniami mobilnymi (połączenie z telefonem komórkowym), czy możliwość dostosowania do różnych sytuacji akustycznych (duże lub małe pomieszczenia; hałas lub cisza).
3. Komfort noszenia: Aparat słuchowy powinien być wygodny w noszeniu przez wiele godzin dziennie.
4. Koszty: Ceny aparatów słuchowych są zróżnicowane. Istnieją zarówno droższe, jak i tańsze modele. Warto jednak pamiętać, że “tanie aparaty słuchowe” czy szeroko reklamowane „wzmacniacze słuchu” nie gwarantują skuteczności i są odradzane przez specjalistów.

A zatem, jakie aparaty słuchowe wybrać? Nie ma identycznej odpowiedzi dla każdego pacjenta. Aby niedosłuch oraz objawy z nim związane zostały zminimalizowane, aparaty słuchowe muszą być odpowiednio dobrane i dostosowane. Istotne jest zatem spersonalizowane podejście, które pozwoli znacząco poprawić codzienne funkcjonowanie i komunikację osoby niedosłyszącej.

Dobry aparat słuchowy to taki, który spełnia indywidualne potrzeby pacjenta – np. mały aparat z drobnymi elementami może być ciężki w codziennej obsłudze dla osoby starszej, mniej sprawnej manualnie; skomplikowane ustawiania (np. przez aplikację) mogą być trudne w obsłudze dla seniora; dla dziecka może być np. ważny kolor obudowy – wszystkie te aspekty warto przedyskutować z protetykiem słuchu.

Ile kosztuje dobry aparat słuchowy? Najdroższy aparat słuchowy niekoniecznie oznacza, że jest najlepszym rozwiązaniem dla danego pacjenta. Najważniejsze jest dopasowanie i skuteczność w poprawie słuchu oraz jakość dźwięku generowana przez urządzenie oraz komfort pacjenta. Ceny nowoczesnych aparatów mogą się wahać w granicach od kilku do kilkunastu tysięcy za sztukę.

Jeśli masz wątpliwości co do swojego słuchu lub potrzebujesz porady w wyborze aparatu słuchowego, skonsultuj się z lekarzem otolaryngologiem lub audiologiem, którzy pomogą Ci znaleźć najlepsze rozwiązanie. Nie odkładaj tego na później, ponieważ poprawa jakości słuchu może znacząco poprawić jakość Twojego życia!

Obiektywne metody oceny słuchu to specjalistyczne procedury audiologiczne, które umożliwiają dokładną ocenę funkcji słuchu bez konieczności aktywnej współpracy pacjenta. Opierają się na rejestrowaniu fizjologicznych reakcji układu słuchowego na bodźce dźwiękowe. Zaliczamy do nich m. in. audiometrię impedancyjną (ocena elastyczności błony bębenkowej i przewodzenia dźwięku przez ucho środkowe), otoemisję akustyczną (ocena prawidłowości funkcjonowania struktur ucha wewnętrznego, np. ślimaka), metodę słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu (ABR) – szczegółowo opisaną w niniejszym artykule przez lek. Elizę Sasimowicz z Centrum Słuchu i Mowy MEDINCUS.

Badanie ABR, nazywane również BERA (metoda słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu; auditory brainstem response) jest uważane za wiarygodne narzędzie diagnostyczne do oceny funkcjonowania wyższych pięter drogi słuchowej (nerwu słuchowego, ośrodków w pniu mózgu, kory słuchowej). Bazuje na rejestracji niewielkich sygnałów elektrycznych pochodzących z drogi słuchowej, które pojawiają się po podaniu bodźca dźwiękowego. Za pomocą tej metody sprawdza się, jak mózg reaguje na dźwięk, określa się próg słyszenia, a także stopień i rodzaj niedosłuchu.
Badanie ABR odgrywa kluczową rolę we wczesnej diagnostyce guzów kąta mostowo-móżdżkowego oraz stanowi ważny element badań przesiewowych słuchu u noworodków i niemowląt. Zaliczane jest do obiektywnych metod oceny słuchu, co oznacza, że nie wymaga aktywnej współpracy ze strony pacjenta. Dzięki temu można je stosunkowo łatwo przeprowadzić u osób, które nie są w stanie samodzielnie współdziałać w procesie badawczym, takich jak noworodki, niemowlęta, osoby w podeszłym wieku lub osoby z ograniczeniami ruchowymi.

Badanie ABR to procedura bezpieczna, nieinwazyjna i bezbolesna, co oznacza, że nie wiąże się z ryzykiem uszkodzenia ucha lub innych narządów. W trakcie badania pacjentowi zakłada się słuchawki, a na jego głowie umieszcza się trzy elektrody, które są połączone z zaawansowanym systemem komputerowym, rejestrującym aktywność mózgu. Wynik badania stanowi wykres, przedstawiający fale mózgowe oznaczone cyframi rzymskimi od I do V. Każda fala odpowiada konkretnemu odcinkowi drogi słuchowej, od ślimaka do pnia mózgu. Z wykresu odczytuje się reakcje badanego na dźwięki. Badanie ABR pozwala precyzyjnie określić dolną i górną granicę słyszalności oraz zidentyfikować rodzaj i stopień występującego zaburzenia słuchu.
Czas trwania badania ABR może się różnić, ale zazwyczaj jest stosunkowo krótką procedurą, trwającą od 30 minut do godziny. Istnieją pewne czynniki, które mogą wpłynąć na czas trwania badania, np. niemowlęta i małe dzieci mogą wymagać dodatkowego czasu na przygotowanie pacjenta i utrzymanie spokoju podczas procedury. W czasie godzinnej procedury pacjent musi leżeć nieruchomo, dlatego w przypadku tak małych dzieci ABR wykonuje się w czasie snu. Przeciwskazania do wykonania badania na ogół nie istnieją, ponieważ jest ono nieinwazyjne i bezpieczne, może być także powtarzane i przeprowadzane u pacjentów w każdym wieku. Nie zaleca się jedynie wykonywania badania ABR w czasie infekcji, z uwagi na możliwość zafałszowania wyników przez wydzielinę zalegającą w nosogardle.

Wskazania do wykonania badania

Z uwagi na fakt, że procedura nie wymaga aktywnej współpracy pacjenta w czasie badania, można je przeprowadzać bez ograniczeń wiekowych. Najczęściej wykonywane jest u osób z podejrzeniem niedosłuchu, guza nerwu słuchowego, zmagających się z szumami usznymi, zawrotami głowy lub zaburzeniami równowagi oraz gdy konieczna jest ocena uszkodzeń pozaślimakowych lub monitorowanie wybranych operacji neurochirurgicznych, a także w przypadku podejrzenia symulacji niedosłuchu. ABR pomaga w diagnozowaniu problemów słuchu u dzieci, zwłaszcza tych, które nie są w stanie wyrazić swoich dolegliwości słuchowych werbalnie oraz dorosłych, z którymi utrudniony jest kontakt. Najczęściej badanie to jest wykonywane u:
– noworodków i niemowląt, które nie przeszły pozytywnie przesiewowego badania słuchu,
– u małych dzieci oraz tych które ukończyły 3. rok życia, a jeszcze nie mówią oraz tych, które nie współpracują w badaniach audiometrycznych,
– osób niepełnosprawnych lub pacjentów, z którymi nie ma kontaktu słowno-logicznego,
– ludzi w podeszłym wieku.

Przygotowanie do badania ABR nie jest skomplikowane, ale istnieją zalecenia, które warto wziąć pod uwagę, aby uzyskać jak najdokładniejsze i wiarygodne wyniki. Oto kilka wskazówek dotyczących przygotowania do badania ABR:
– umów się na wizytę: upewnij się, że wybierasz placówkę z wykwalifikowanym personelem i odpowiednim sprzętem do przeprowadzenia badania.
– informacje o lekach: przed badaniem poinformuj specjalistę o wszystkich przyjmowanych lekach i innych substancjach, które mogą wpłynąć na wyniki badania. Niektóre leki mogą mieć wpływ na reakcje nerwu słuchowego.
– czystość uszu: jeśli masz wątpliwości, zapytaj specjalistę, czy konieczne jest oczyszczenie uszu przed badaniem
– badanie ABR zwykle wymaga spokoju i braku ruchu, zwłaszcza w okolicach głowy, dlatego ważne jest, aby ubrać się wygodnie i przemyśleć, co można zrobić, aby się zrelaksować podczas badania
– współpraca z personelem medycznym: w placówce medycznej zapytaj specjalistę, co dokładnie oczekuje się od ciebie podczas badania ABR. Bądź gotowy do współpracy z personelem, który będzie kontrolował procedurę
– pacjent powinien być zdrowy i nie przechodzić żadnej infekcji górnych dróg oddechowych.

ABR u dorosłych

Na badanie ABR najczęściej kierowani są pacjenci dorośli, z którymi utrudniony jest kontakt słowno-logiczny. Badanie przeprowadza się m. in., gdy występuje podejrzenie niedosłuchu, guza nerwu słuchowego, wśród osób z zaburzeniami równowagi, szumami usznymi oraz w trakcie monitorowania wybranych operacji neurochirurgicznych. Badanie wykonywane jest w stanie wyciszenia.

ABR u dzieci

ABR odgrywa obecnie największą rolę w diagnostyce wczesnych zaburzeń słuchu u dzieci. Poza opisanymi powyżej wskazaniami do wykonania badania oraz wskazówkami dotyczącymi przygotowania się do badania, zaleca się, aby dziecko przyjechało na badanie śpiące i głodne. Dziecko przed samym badaniem jest karmione i usypiane przez rodziców. Podanie posiłku przed samym badaniem ma zagwarantować, że dziecko nie obudzi się w czasie badania. Niekiedy u dzieci powyżej roku przeprowadza się badanie w śnie wywołanym farmakologicznie. Natomiast u sześciorocznych i starszych dzieci badanie ABR wykonuje się tak samo jak u osób dorosłych. Poradnie audiologiczne często przeprowadzają badania do późnych godzin wieczornych.
W niektórych placówkach wykonywane jest ABR nocne w ośrodku oraz w domu pacjenta, co sprzyja pomyślnemu przeprowadzaniu badania u małych dzieci, zapewniając komfort i poczucie bezpieczeństwa.
Aby badanie ABR było wiarygodne, nie powinno się go wykonywać w trakcie choroby. Należy wcześniej ocenić również ucho środkowe i zewnętrzne. Jeśli w uszach znajduje się woskowina, ciało obce, płyn w uchu środkowym lub też mamy do czynienia z niedrożnością trąbek słuchowych (np. spowodowaną wydzieliną kataralną lub przerostem III migdałka), badanie progu słyszenia będzie zafałszowane. W takich przypadkach zaleca się zmianę terminu badania, na okres, kiedy dziecko jest zdrowe.

ABR w domu pacjenta

Badanie ABR u małych dzieci najlepiej jest wykonywać w czasie ich snu, preferowana jest także lokalizacja w komfortowym otoczeniu, takim jak własny dom. W odpowiedzi na te potrzeby, niektóre ośrodki wprowadziły możliwość przeprowadzenia badania w warunkach nocnej wizyty domowej, co minimalizuje stres dziecka. Taki typ badania może być również opcją dla osób starszych i niepełnosprawnych, które z trudem dojeżdżają do placówki.

Podsumowując, badanie ABR jest narzędziem diagnostycznym, które może dostarczyć cennych informacji o stanie słuchu dorosłych i dzieci. Jest bezpieczne i nieinwazyjne, ale wymaga współpracy i cierpliwości ze strony dziecka.